Η ΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΝΙΚΑ
Της Δήμητρας Παπαναστασοπούλου
(έχει δημοσιευθεί και στο : www.iporta.gr )

Φίλες και φίλοι,

Η σημαντική αυτή εξέγερση έγινε στην Κωνσταντινούπολη το 532 και κράτησε μια ολόκληρη εβδομάδα. Θεωρείται, δικαίως, η πιο βίαιη στην ιστορία της Πόλης, αφού η μισή σχεδόν πόλη κάηκε και χιλιάδες άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους.  Αυτοκράτορας ήταν ο Ιουστινιανός και αυτοκράτειρα η Θεοδώρα.

Οργανώσεις φιλάθλων είχαν ήδη αναπτυχθεί, ιδιαίτερα για τις αρματοδρομίες, που ήταν πολύ δημοφιλείς στα κατώτερα κοινωνικά στρώματα. Οι κυριότερες ήταν τέσσερις, με ονόματα που παρέπεμπαν στα χρώματα των στολών της ομάδας τους: οι Βένετοι(γαλάζιοι), οι Ρούσσοι(κόκκινοι), οι Πράσινοι και οι Λευκοί.

Αυτές οι οργανώσεις, ή δήμοι, όπως αναφέρονται από τους ιστορικούς, ήταν κάτι ανάμεσα σε συμμορίες και πολιτικά κόμματα, προσπαθώντας συχνά να επηρεάσουν τις πολιτικές αποφάσεις. Να ένα παράδειγμα που δείχνει καθαρά τους τρόπους που χρησιμοποιούσαν για να επιβάλουν τη γνώμη τους και το μέγεθος της διαφθοράς που υπήρχε. Η Κωνσταντινούπολη ζούσε  τη χειρότερη περίοδο βίας και αναρχίας, μια κατάσταση καθόλου ευνοϊκή για τον νέο Αυτοκράτορα.

Εκείνες που είχαν μεγαλύτερη επιρροή και πολιτική δύναμη ήταν οι Βένετοι και οι Πράσινοι. Ένα χρόνο πριν, το 531, ένας βένετος κι ένας πράσινος καταδικάστηκαν σε θάνατο επί της αγχόνης,  κατηγορούμενοι για δολοφονία. Ο Ιουστινιανός, ένθερμος οπαδός των Βένετων, μετέτρεψε την ποινή του θανάτου  σε απλή φυλάκιση. Τόσο οι Βένετοι όσο και οι Πράσινοι αξίωσαν την πλήρη απαλλαγή τους, αλλά ο Αυτοκράτορας τους αγνόησε.

Η εξέγερση-στάση ξεκίνησε την 11η Ιανουαρίου του 532. Οι στασιαστές( Βένετοι και Πράσινοι) ξεσηκώθηκαν, πυρπόλησαν κτήρια, πολιόρκησαν το παλάτι και προκάλεσαν ζημιές ακόμη και στον Ναό της του Θεού Σοφίας. Η ιαχή «ΝΙΚΑ» που δονεί ολόκληρη την πόλη είναι το ίδιο σύνθημα που χρησιμοποιούσαν στον Ιππόδρομο για να εμψυχώσουν τους αρματοδρόμους της προτίμησής τους.

Οι στασιαστές όλο και αυξάνουν, με το λαό δυσαρεστημένο από τη βαριά φορολογία και την κρατική αυθαιρεσία.

Μερικοί συγκλητικοί, ενοχλημένοι από την πλευρά τους, όχι τόσο για τους  φόρους, όσο για τον ψαλιδισμό των δικαιωμάτων των ευγενών που είχε επιβάλει ο Ιουστινιανός, είδαν τη στάση σαν μεγάλη ευκαιρία ανατροπής του αυτοκράτορα και όπλισαν τους στασιαστές. Εκείνοι εξακολουθούσαν να φωνάζουν, προσθέτοντας τώρα και απαιτήσεις για την αποπομπή του Έπαρχου Ιωάννη του Καππαδόκη- αρμοδίος για την συλλογή των φόρων- και του αυλικού Τριβωνιανού- υπεύθυνου για την αναθεώρηση του Ποινικού Κώδικα.

Ο Ιουστινιανός, μέσα στον Ιππόδρομο, υποσχέθηκε να τους απομακρύνει, αλλά δεν έπεισε το εξαγριωμένο πλήθος, που βίαια, με τη βοήθεια των παριστάμενων Συγκλητικών, ανακήρυξε αυτοκράτορα τον Υπάτιο, ανιψιού του προηγούμενου αυτοκράτορα Αναστασίου Α΄.

Ηττημένος και ανίκανος να επιβληθεί, ο Ιουστινιανός, ετοιμαζόταν να εγκαταλείψει τη θέση και την Πόλη, όταν πήρε τα ηνία η αυτοκράτειρα Θεοδώρα. Ασυμβίβαστη και έχοντας διεκδικήσει μερίδιο στην άσκηση εξουσίας από την πρώτη στιγμή που έγινε Αυτοκράτειρα, μια γυναίκα με ισχυρή θέληση και εμφανείς ηγετικές ικανότητες, «υπερίσχυε σε ευφυία από οποιονδήποτε άνδρα στην Αυλή», έγραψε ο αυλικός Ιωάννης Λυδός. Τα λόγια της, που έμειναν στην Ιστορία, άλλαξαν την οπτική και την απόφαση του Ιουστινιανού.

«Δεν σωζόμεθα δια της φυγής, παρά να αποθάνωμεν αδόξως, προτιμώτερον να αποθάνωμεν ενδόξως αγωνιζόμενοι. Κάλλιστον εντάφιον η βασιλεία».

Οι στρατηγοί Βελισάριος και Μούνδος πήραν αμέσως εντολή να καταστείλουν την εξέγερση. Πρώτη κίνηση, το διαίρει και βασίλευε: δωροδόκησαν κάποιους στασιαστές και προκάλεσαν διχόνοια. Οι εξεγερμένοι εγκλωβίστηκαν στον Ιππόδρομο, όπου και σφαγιάσθηκαν την 18^η Ιανουαρίου. Αναφέρεται ότι οι νεκροί του Ιπποδρόμου ξεπέρασαν τους τριάντα πέντε χιλιάδες.

Η μέρα που ξημέρωσε ήταν η τελευταία για τον Υπάτιο και τον αδελφό του, η περιουσία τους δημεύτηκε, το ίδιο έγινε και στην ομάδα των δυσαρεστημένων Συγκλητικών, που πένητες πλέον, εξορίστηκαν.

Η αυτοκρατορική εξουσία ενισχύθηκε και η δύναμη των ομάδων-δήμων περιορίστηκε σημαντικά.