ΑΠΟ ΞΥΛΟ ΚΑΙ ΑΣΗΜΙ
(Κριτική της φιλολόγου κ. Χαράς Νάστου, από την παρουσίαση του βιβλίου στη Θεσσαλονίκη τον Μάϊο 2015)

“Από ξύλο και ασήμι”, είναι φτιαγμένο το ιστορικοκοινωνικό μυθιστόρημα της Δήμητρας Παπαναστασοπούλου. Μέσα σ' αυτή την εκπληκτική  “σύνθεση” ξετυλίγεται το κουβάρι της ιστορίας μας με επίκεντρο τα Δωδεκάνησα, με ήρωες και τυράννους, να πρωταγωνιστούν σε δυο όχθες, της λευτεριάς και του σκοταδισμού αντίστοιχα.
  Τρεις περίοδοι κατοχής στη Ρόδο προβάλλουν δραματικά στον κόσμο του βιβλίου, οδυνηροί, ωστόσο η συγγραφέας  το βάρος το ρίχνει αριστοτεχνικά στην Ιταλοκρατία, οι εκφραστές της οποίας, χειρότεροι καταπιεστές των Τούρκων, απέβλεπαν στον εκλατινισμό του νησιού, των κατοίκων του, με σκληρές διατάξεις και νόμους,  και  στην  καταρράκωση του ηθικού των γενναίων Ροδίων.
  Η ευρηματική συγγραφέας βρίσκει έναν έξοχο τρόπο να συνδέσει τρεις εποχές,  την Τουρκοκρατία, την Ιταλοκρατία  και  τη Γερμανική Κατοχή, μια μυσταγωγική “ασπίδα” της νήσου, που έπαιξε το ρόλο της το μεταφυσικό στις κρίσιμες στιγμές.
 Μια πολύτιμη εικόνα από “ξύλο και ασήμι” ζεί στο βάθος του “ υπογείου” τεσσάρων αιώνων, κι από εκεί μοιάζει να παρακολουθεί υπομονετικά τις εξελίξεις, όσο αργές, όσο δραματικές, ολέθριες  κι αν είναι.
  Ο αναγνώστης βαδίζει φανερά  στα ιστορικά μονοπάτια της Ρόδου, πάνω στις αρχές των Ιωαννιτών ιπποτών, στο κάστρο τους, στους μάγιστρους και την πολιτική τους, περιπλανιέται πάνω στη γλαφυρή πένα της συγγραφέα και επιμορφώνεται με πλήθος ιστορικών, λαογραφικών, πνευματικών στοιχείων της  Ρόδου, που έκτισαν τον πολιτισμό της.
   Πολιτικοί άρχοντες και γενναίοι  πολίτες της αγωνίζονται, ματώνουν, χάνουν τη ζωή τους, οι  άλλοι, που καταφέρνουν να ζήσουν, δυναμώνουν, πεισμώνουν και  συνεχίζουν με πίστη στο ιδανικό της απελευθέρωσης.
  Ένας αέρας συνωμοτικός και συνθηματικός φυσά σε όλους τους δρόμους της ζωής των ηρώων, που τον αναπνέουν με όλη τους τη δύναμη, ένας αέρας που έρχεται από τα έγκατα του παλατιού, από τα βουνά των γύρω νησιών, από την Ανατολή και φέρνει άλλοτε το καλό ή το κακό μαντάτο, το θάνατο. Και μέσα στο φόβο του φυσικού αποδεκατισμού, που απομακρύνει το όραμα της λευτεριάς, ανθεί κι ο έρωτας ως αλεξίκακο στο θάνατο, που κυριαρχεί.
   Και ο έρωτας κι οι συμφορές, η ελπίδα κι η απόγνωση ανταμώνουν και συνυπάρχουν σ΄αυτό το συναρπαστικό μυθιστόρημα που ρίχνει λογοτεχνικό φως στην Ιστορία από τον 16ο ως τον 20ο αιώνα, με ήρωες ανθρώπους της καθημερινότητας.
  Οι Ροδίτες άντεξαν, το περιγράφει η συγγραφέας με αμεσότητα και ενάργεια, υπερβαίνουν εαυτόν, καταπνίγουν τα συναισθήματά τους ή τα ελευθερώνουν εν κρυπτώ, προσποιούνται, συνταράσσονται, στο όνομα πάντα της λευτεριάς που λαχταρούν.
  Κι αυτή  έρχεται, όταν  το “από ξύλο και ασήμι” εικόνισμα βγαίνει στο φως από τον  Εμμανουήλ και παίρνει τη θέση που της πρέπει, ενώ ο Εμμανουήλ, δια της σωτηρίας της εικόνας της Παναγιάς, εξαφανίζεται, σαν να γεννήθηκε γι΄αυτό το σκοπό, για να πεθάνει, όταν η Παναγιά δε θα κινδύνευε να πέσει σε χέρι απίστου.
   Η  Δ. Παπαναστασοπούλου στο “”Από ξύλο και ασήμι” καταφέρνει την Ιστορία να τη δίνει με συγκίνηση και σεβασμό στα γεγονότα της, να τη μεταφέρει ελκυστικά σε μας τους αναγνώστες της, πετυχαίνοντας να μας παρασύρει στο δικό της συναίσθημα, που είναι καθαρά εθνικό, άρα αληθινό.
  Το ήθος και η διάνοια των ηρώων της αποπνέουν αυτή την αγάπη για την πατρίδα, η οποία  χρήζει πάντοτε προστασίας όχι μόνο σε φυσικό, αλλά και σε μεταφυσικό επίπεδο.
  Από τη συγγραφέα κερδίζουμε, πέρα από τη λογοτεχνική ευχαρίστηση, και ενδιαφέρουσες γνώσεις τοπικής Ιστορίας  για μια χρονική περίοδο με πολλές άγνωστες πτυχές, που η πένα της διεξοδικά  και με μαεστρία ξεδιπλώνει πάνω στις επάλξεις του  κάστρου των Ιπποτών  και τους δρόμους του  όμορφου νησιού της Ρόδου.