ΕΓΚΑΤΑΛΕΙΨΗ ΚΑΙ ΑΔΙΑΦΟΡΙΑ
(Από το καλοκαίρι του 2013 στη Σύρο)

Της Δήμητρας Παπαναστασοπούλου

Την Πέμπτη το βράδυ της 11ης Ιουλίου  πήγαμε στον οικισμό Χρούσα της Σύρου, κάπως ψηλά και με άφθονο φυσικό πράσινο, για να ακούσουμε τρεις αμερικανικές χορωδίες που έψαλλαν καταπληκτικές θρησκευτικές μελωδίες, τόσο από την Αφρική, όσο και από το Μεξικό.

Η συναυλία δόθηκε στην εξαιρετική αυλή της ορθόδοξης εκκλησίας του Γενεθλίου της Θεοτόκου, την οποία είχαν επιμεληθεί σχολαστικά για την καθαριότητα, τον ήχο και το φωτισμό που χρειαζόταν.

Οι φωνές των νεαρών τραγουδιστών μας ταξίδευαν στους αιώνες και στους πολιτισμούς, απολαμβάνοντας και τα λόγια που ήταν γραμμένα στο πρόγραμμα.

Λόγια που μιλούν για αγάπη, φόβο και εγκαρτέρηση για το άγνωστο μέλλον.

Ενώ απολάμβανα τη μουσική, τα μάτια μου έπεσαν ακριβώς απέναντι, στο μαρμάρινο γείσο μιας ψηλής σιδερόπορτας κήπου, προφυλαγμένου από ψηλό μαντρότοιχο. Πάνω στην πόρτα ήταν χαραγμένο βαθιά και καθαρά : 1857

Πίσω, φαινόταν ένα κομμάτι από ένα μεγάλο νεοκλασσικό σπίτι, χωρίς ίχνος ζωής.

Τα Χρούσα είναι ένα από τα εσωτερικά, ήσυχα και σκιερά χωριά της Σύρου που οι έχοντες και κατέχοντες του 19^ου αιώνα διάλεξαν να χτίσουν μεγάλα, επιβλητικά εξοχικά, τριγυρισμένα από ανάλογους κήπους και βοτσαλωτές αυλές, για να  αναπνέουν καθαρό αέρα και να περνούν ξέγνοιαστα, μακριά από τον όποιο θόρυβο της Ερμούπολης.

Γυρίζοντας στο σπίτι, εκμεταλλεύτηκα το αργόν της υπόθεσης και προσπάθησα να μπω στο ίντερνετ, ζητώντας πληροφορίες για τον εξαιρετικό αυτόν μικρό οικισμό σήμερα ( ζουν μόλις 270 άτομα).

Ήμουν τυχερή και όχι μόνο πήρα πληροφορίες για το χωριό, αλλά βρέθηκα μπροστά στην ιστορία του έρημου σπιτιού. Πρόκειται για ένα διώροφο πετρόκτιστο σπίτι που είχε ωραιότατες οροφογραφίες( άλλες με γεωμετρικά σχήματα, άλλες με θαλάσσιες θεότητες, άλλες με γυναικεία πρόσωπα και άλλες με φρούτα). Έξω στον κήπο υπήρχε κιόσκι μεταλλικό με διάμετρο 10 μέτρα, το ανάλογο πηγάδι, το σπίτι του κηπουρού και τα λοιπά βοηθητικά κτήρια ( π.χ. στάβλοι).

Η κατοικία χτίστηκε από τον  Σταμάτη Πρώιο που ήταν επιχειρηματίας και  σημαντικός οικονομικός παράγοντας της Σύρου στο δεύτερο μισό του 19^ου αιώνα. Μετά τον θάνατό του, η χήρα του Καλλιόπη το χάρισε στον ανιψιό της Ιωάννη Καλαμάρη, που είχε εργοστάσια υφασμάτων στην Μυτιλήνη και εξέδιδε την συριανή εφημερίδα «Αλήθεια».

Μετά και τον δικό του θάνατο, όπως και της συζύγου του το 1955, το κτίσμα πέρασε στον γιό του Νίκο Καλαμάρη.

Ο τελευταίος διέπρεψε στον χώρο των γραμμάτων και των τεχνών, τόσο στο Παρίσι, όσο και στην Αμερική, μένοντας γνωστός σαν Nick Calas. Ο Νίκ παντρεύτηκε την Έλενα Φον Χόρσελμαν, αλλά δεν απέκτησαν απογόνους. Εκείνος πέθανε το 1988 και η Έλενα δύο χρόνια αργότερα, εκχωρώντας στην Εθνική Πινακοθήκη της Δανίας την συλλογή έργων τέχνης και το αρχείο του συζύγου της.

Το κτήμα και το σπίτι στα Χρούσα παραχωρήθηκε άνευ ανταλλάγματος στο Ελληνικό Δημόσιο το 2001. Επτά χρόνια αργότερα, το 2008, το Κεντρικό Συμβούλιο Νεώτερων Μνημείων αποφάσισε να χαρακτηριστεί η οικία σαν ιστορικό διατηρητέο μνημείο και έργο τέχνης. Ήσυχοι όλοι, έμειναν εκεί.

Στο μεταξύ το σπίτι ρημάζει ποικιλοτρόπως. Μπαίνουν και βγαίνουν κακοποιοί και αφαιρούν διάφορα: έπιπλα, πίνακες, χαλιά...., μέχρι και την εξωτερική μαρμαροδεσιά ενός περίτεχνου τζακιού πήραν, αφήνοντας πίσω τους ένα αίσχος και μια ντροπή.

Η σκεπή κάποια στιγμή θα υποχωρήσει, οι θαυμάσιες οροφογραφίες θα χαθούν για πάντα, η υπέροχη εσωτερική σκάλα θα γίνει συντρίμια. Τα περιστέρια το έκαναν φωλιά, καθώς οι γρίλιες των πατζουριών έχουν σπάσει και ούτε λόγος για τα ξύλινα πατώματα: είναι σκεπασμένα με ό, τι αφήνουν τα περιστέρια και ίσως, όχι μόνον αυτά....