Ο ΕΥΦΑΝΤΑΣΤΟΣ ΕΥΠΑΤΡΙΔΗΣ ΔΟΝ ΚΙΧΩΤΗΣ ΤΗΣ ΜΑΝΤΣΑΣ

Της Dimitra Papanastasopoulou

                                                         (εξώφυλλο πρώτης έκδοσης)

         

Φίλες και φίλοι,

Είναι ο τίτλος του αξεπέραστου λογοτεχνικού έργου του Μιγκέλ ντε Θερβάντες Σααβέδρα, που είναι περισσότερο γνωστό ως Δον Κιχώτης.

Μιλάμε για το πρώτο εκτυπωμένο μυθιστόρημα στα 1605∙ ένα μυθιστόρημα-σταθμός για τα ισπανικά γράμματα, ένα έργο από τα πλέον εμπνευσμένα στη νεότερη δυτική λογοτεχνία. Είναι γραμμένο υπό μορφή επεισοδίων και έχει γραφεί άπειρες φορές σε μορφή παραμυθιού, απευθυνόμενο σε παιδιά.

Οι τυπωμένες ελληνικές μεταφράσεις του μυθιστορήματος εμφανίζονται στην Ελλάδα στο δεύτερο μισό του 19^ου αιώνα και γίνεται τόσο γνωστό, ώστε εισχωρεί και στον λόγο (δονκιχωτισμός, ώσπερ άλλος Δον Κιχώτης) των λογίων της εποχής, χωρίς, όμως, να επηρεάζονται τα έργα τους( το σύνηθες ήταν η μίμηση των ευρωπαίων ρομαντικών συγγραφέων). Αντίθετα, στον 20^ο αιώνα, υπάρχουν πάρα πολλά δείγματα στους Έλληνες ποιητές( Μπεκές, Ουράνης, Καρυωτάκης, Φιλύρας, Ζώτος, Ρίτσος, Αλεξίου, Σταυρόπουλος, Καζαντζάκης, κ.α.)

Ο συγγραφέας σημειώνει στον πρόλογο ότι συνέλαβε την ιδέα όταν ήταν φυλακισμένος στο Κάστρο ντελ Ρίο(1592) ή στη Σεβίλλη(1597-’98). Φυσικά, με τα χρόνια δημιουργήθηκαν και οι σχετικοί θρύλοι. Ένας από αυτούς θέλει τον Θερβάντες φυλακισμένο σε φυλακή της πόλης Μάντσεγκαν στα 1601, κάτι που δεν επιβεβαιώνεται από την βιογραφία του συγγραφέα. Ένας άλλος μας πληροφορεί ότι ο Θερβάντες ήταν αιχμάλωτος στο Αλγέρι(1575-1580), στηριζόμενος στην εμφάνιση του μουσουλμάνου ιστορικού Σιντε Χαμέτε Μπερεγκέλι στο μυθιστόρημα.

                                             (απόδοση σκίτσου από τον Πικάσσο)

Στις σελίδες του διαβάζουμε τις περιπέτειες του Αλόνσο Κιχάνο, ενός απλού ανθρώπου της υπαίθρου, που όμως έχει ακούσει τόσα  πολλά για τον ιπποτισμό, ώστε φθάνει στο σημείο να θεωρεί και τον εαυτό του ιππότη. Το νέο του ιπποτικό όνομα: Δον Κιχώτης. Το κοκκαλιάρικο άλογό του που τον μεταφέρει βαφτίζεται Ροσινάντε. Στέκεται τυχερός και βρίσκει μια παλιά μεταλλική πολεμική στολή, κι έτσι ξεκινά...

Κάποια στιγμή τραυματίζεται και τον μεταφέρουν πίσω στο σπίτι του, όπου εξακολουθούν να μένουν η ανιψιά και ο οικονόμος του. Όταν συνέρχεται, ανακαλύπτει ότι η στολή του χάθηκε.

Ο ήρωας δεν το βάζει κάτω. Πείθει τον γείτονά του Σάντσo Πάντσα να τον ακολουθήσει και ξεκινούν αυτή τη φορά μαζί για νέες περιπέτειες, κυνηγώντας φανταστικούς δράκους και κινδύνους, που τις περισσότερες φορές δεν καταλήγουν με επιτυχία, ενώ οι δύο σύντροφοι λοιδωρούνται και χλευάζονται.

Στο τέλος η πραγματικότητα επιστρέφει στο μυαλό του Δον Κιχώτη και επιστρέφει με τον πάντα φίλο Σάντσo Πάντσα στο σπίτι.

                                        (ζωγραφική απόδοση των αχώριστων συντρόφων)

Ο Κώστας Καρυωτάκης, στο ποίημά του ΔΟΝ ΚΙΧΩΤΕΣ μένει ρομαντικός και παρουσιάζει τον ήρωα παραιτημένο να συλλογίζεται με οδύνη τον μάταιο αγώνα του:

ΔΟΝ ΚΙΧΩΤΕΣ

Οι Δον Κιχώτες πάνε ομπρός και βλέπουνε ως την άκρη

του κονταριού που εκρέμασαν σημαία τους την ιδέα.

Κοντόφθαλμοι οραματιστές, ένα δεν έχουν δάκρυ

για να δεχτούν ανθρώπινα κάθε βρισιά χυδαία.

Σκοντάφτουνε στη Λογική και στα ραβδιά των άλλων

αστεία δαρμένοι σέρνονται καταμεσίς του δρόμου,

ο Σάντσος λέει «δε σ’ το ‘λεγα;» μα εκείνοι των μεγάλων

σχεδίων αντάξιοι μένουνε και : «Σάντσο, τ’ άλογό μου!»

Έτσι αν το θέλει ο Θερβάντες, εγώ τους είδα, μέσα

σε μιαν ανάλγητη Ζωή, του Ονείρου τους ιππότες

άναντρα να πεζέψουνε και, με πικρήν ανέσα,

με μάτια ογρά, τις χίμαιρες ν’ απαρνηθούν τις πρώτες.

Τους είδα πίσω νά ‘ρθουνε- παράφρονες, ωραίοι

ρηγάδες  που επολέμησαν γι’ ανύπαρκτο βασίλειο-

και σαν πορφύρα νιώθοντας χλευαστικιά, πως ρέει,

την ανοιχτή να δείξουνε μάταιη πληγή στον ήλιο!

     (αγάλματα των Δον Κιχώτη και Σάντσο Πάντσα στην Πλατεία Ισπανίας, Μαδρίτη)