ΠΟΛΙΤΙΚΟΙ ΓΑΜΟΙ ΑΠΟ ΤΟΝ 15ο ΑΙΩΝΑ
Της Δήμητρας Παπαναστασοπούλου

Φίλες και φίλοι, καλημέρα από τη βροχερή Αθήνα.

Κάτι εντελώς άσχετο, με έκανε να σκεφτώ τις μορφές του γάμου και το παρακάτω κείμενο, που αναφέρεται στον πολιτικό γάμο σε μια τόσο μακρινή εποχή, μού φάνηκε πολύ ενδιαφέρον.

Πρόκειται για το «κεπήνιο», «κιαμπίν» ή  «κεπίν», όπως το αποκαλούσαν οι Έλληνες, έναν τούρκικο θεσμό, που σήμαινε «μίσθωμα».

Με το κιαμπίν, οι Τούρκοι νομιμοποιούσαν τις σχέσεις τους με Χριστιανές Ελληνίδες, Εβραίες, αλλά και αλλόθρησκες σκλάβες των χαρεμιών τους.

Ο πολιτικός γάμος γινόταν μπροστά στον ιεροδίκη, ένα δικαίωμα που είχαν και οι Έλληνες, στις περιπτώσεις που η Εκκλησία τους εμπόδιζε για κάποιο λόγο ( π.χ. σύναψη τέταρτου γάμου).

Οι Ελληνίδες πού δέχονταν να συνάψουν κιαμπίν με Τούρκους δεν έχαναν το δικαίωμα να ασκούν τα θρησκευτικά τους καθήκοντα. Το κιαμπίν, βέβαια, χρησίμευε κυρίως στους Τούρκους για να νομιμοποιούν απέναντι στο μουσουλμανικό δίκαιο τις βίαιες αρπαγές των Ελληνίδων.

Για τη σύναψή του ήταν αρκετή η εμφάνιση των δύο ενδιαφερομένων στον καδή και η δήλωση για τη διάρκειά του. Ο άνδρας παραχωρούσε στη γυναίκα το μίσθωμα ( κατά το κοράνι «οι γυναίκες είναι ο αγρός σας» ) και τής πρόσφερε δώρα που αποτελούσαν πιά αναφαίρετη ιδιοκτησία της. Μάταια η Εκκλησία αντιτάχθηκε στους ελληνοτουρκικούς  γάμους, όπως και στους παράνομους γάμους μεταξύ Ελλήνων και Ελληνίδων (δηλαδή στην συμβίωση χωρίς γάμο). Παρόλο που χαρακτήριζε την παράνομη συμβίωση «παλλακεία» και τα παιδιά «νόθα», τα κιαμπίν συνεχίστηκαν σε ολόκληρη την τουρκοκρατία.

Η Εκκλησία έβγαλε κάποια απαγορευτικά φιρμάνια, αλλά χωρίς κανένα αποτέλεσμα. Στον αχτναμέ του Μουράτ Γ΄ (1580) για τα προνόμια των Κυκλάδων αναφέρεται:

«Και όταν μία γυναίκα από το γένος των Χριστιανών θέλει να σμίξει σε γάμο με έναν Μουσουλμάνο, αν, ίσως και πρωτύτερα δεν ήθελε να αλλάξει πίστη, αλλά επέμενε να    κάμει τον γάμο θεληματικά, δεν είναι κατά νόμον να γίνει αυτός».

Ο ανάλογος αχτναμές του Ιμπραήμ (1620) επέβαλε :

«Κανείς Τούρκος να μην τής κόπτει (της Χριστιανής) κιαμπίν, έξω αν ετούρκησε πρώτα».

Το ζήτημα των γάμων Ελληνίδων με Τούρκους στις αρχές του 18^ου αιώνα στην Χίο προκάλεσε μεγάλο σκάνδαλο. Ένα βιβλίο που κυκλοφόρησε στο  Τουρίνο το 1707 με τον τίτλο «Υπεράσπιση  της κρίσης», κατηγορούσε ανοιχτά τους Ιησουϊτες του νησιού ότι έπαιζαν το ρόλο του μεσάζοντα σε τέτοιους γάμους. Στο ίδιο βιβλίο αναφέρεται ότι οι Ελληνίδες για να παντρευτούν Τούρκο, κατέφευγαν στους μισιονάριους. Οι καθολικοί πατέρες έδιναν άδεια στις γυναίκες να εξωμόσουν, να ασπαστούν  δημόσια τον Μωαμεθανισμό και να πηγαίνουν στα τζαμιά. Κρυφά, όμως, έπρεπε να πηγαίνουν στους Ιησουϊτες για την θεία μετάληψη.

Αυτή την μυστική συμφωνία αποκάλυψαν οι Χιώτισσες το 1694 στον Βενετό στρατηγό Ζένο, μετά την κατάληψη του νησιού και την απόφαση μεταφοράς  του τουρκικού πληθυσμού στη Μικρά Ασία.

Τριακόσιες γυναίκες, γνωστές αρνησίθρησκες, συγκεντρώθηκαν σ’ ένα τζαμί και ζήτησαν έλεος, διακηρύσσοντας πως είναι Χριστιανές. Η περίεργη συναλλαγή των Ιησουϊτών με τις Ελληνίδες διαπιστώθηκε από τις ανακρίσεις που ακολούθησαν. Τις κατηγορίες προσπάθησαν να αποφύγουν οι Ιησουϊτες με ένα κείμενο που δημοσιεύτηκε το 1710 στο Τρέντο με τίτλο «Ειλικρινής Εξομολόγηση». Σ’ αυτό αναφέρεται μεταξύ άλλων :

«Πολλές από τις γυναίκες που συζούσαν με Τούρκους ή από πενία ή ύστερα από άσκηση βίας, δεν απαρνιόντουσαν την θρησκεία τους. Σύμφωνα με το συμβόλαιο, το λεγόμενο καπίν, είχαν κοινό με τον Τούρκο ό,τι αποβλέπει στην συζυγική οικονομία, όχι όμως και κοινή θρησκευτική πίστη».