ΜΥΘΟΛΟΓΙΚΗ ΠΡΟΕΛΕΥΣΗ ΤΕΧΝΙΚΩΝ ΥΛΙΚΗΣ ΓΝΩΣΗΣ
Μέρος Β΄
Της Dimitra Papanastasopoulou

Φίλες και φίλοι,

Σπορά, γεωργία και ιερά Μυστήρια είναι τα τρία δώρα της θεάς Δήμητρας και η σχέση μεταξύ τους  λογική και ουσιώδης.

Οι αρχαίοι συγγραφείς το είχαν διαβλέψει: η ανακάλυψη του σίτου έδωσε στους ανθρώπους τη δυνατότητα να υιοθετήσουν ένα τρόπο διαβίωσης τελείως διαφορετικό από εκείνο των ζώων. Ήταν σαν μια πόρτα που οδήγησε τον άνθρωπο σ’ έναν ανώτερο τρόπο ζωής, σε ένα υλικό επίπεδο που, αναπόφευκτα, επηρέασε το πνευματικό.

«Εκτός από την ανακάλυψη του σίτου η Δήμητρα δίδαξε τους ανθρώπους και τις σχετικές με αυτόν εργασίες, ενώ συγχρόνως φανέρωσε τους νόμους, χάρη στους οποίους έμαθαν να ενεργούν σύμφωνα με τις επιταγές της δικαιοσύνης. Για τον λόγο αυτό πιστεύεται ότι αποκλήθηκε και Θεσμοφόρος (η φέρουσα τους θεσμούς), μιας και κανείς δεν θα μπορούσε να προσφέρει μεγαλύτερη ευεργεσία από αυτές τις επινοήσεις, που εμπεριέχουν το ζην και το ευ-ζήν», σημειώνει ο Διόδωρος ο Σικελιώτης.

Το γεγονός ότι η γεωργία εμφανίστηκε από τα αρχαία χρόνια, αξεχώριστα δεμένη με τη μαθητεία στη γνώση,οφείλεται στο ότι πρόκειται για μια λειτουργία προσανατολισμένη στη ζωή, σε αντίθεση με το κυνήγι που είναι μια φονική δραστηριότητα.

Καλλιεργώ, δαμάζω τα ζώα, σημαίνει φέρνω στη ζωή, παράγω, συμβάλλω στην συμπαντική γονιμότητα.

Κυνηγώ σημαίνει σκοτώνω, επομένως λιγοστεύω.

Η διαφορά ήταν σαφής στους αρχαίους και γι΄αυτό θεωρούσαν τη γεωργία ως την βασιλική οδό προς τον πολιτισμό.

Ο Πλάτωνας σε ένα χωρίο των Νόμων του προχωρεί ακόμη πιο πέρα ανακαλύπτοντας απρόσμενες συνέπειες στην εμφάνιση της γεωργίας: αρχικά, τα δημητριακά επέτρεψαν στον άνθρωπο να μην επιδίδεται αποκλειστικά στην κρεοφαγία. Οι προσφορές στους θεούς μπορούσαν να είναι γλυκά ή άλλα προϊόντα της γης, «καθώς πιστευόταν  πως αντίκειται προς την ευσέβεια το να βάφονται με αίμα οι βωμοί των θεών. Το είδος της ζωής μας εκείνον τον καιρό ήταν, λοιπόν, ό,τι αποκαλούμε ορφικό τρόπο του ζην και συνίσταται στην κατανάλωση άψυχων τροφών και στην αποχή από ο,τιδήποτε έμβιο».

Το αμπέλι και το συνεπακόλουθό του-η μέθη- συγκαταλέγονται επίσης ανάμεσα στα βασικά δώρα των θεών. Η παρασκευή οινοπνευματωδών ποτών και το μούλιασμα διαφόρων φυτών ανάγεται στην πολύ πρώιμη αρχαιότητα, αλλά η καλλιέργεια του αμπελιού και η παραγωγή του κρασιού είναι νεότερες δραστηριότητες. Οίνοι και ποτά που προέρχονται από ζύμωση παρουσιάζουν ένα κοινό πλεονέκτημα, όμως. Περιέχουν οινόπνευμα, ένα θερμαντικό υγρό, το «σπίρτο», που η επινόηση ή η απόκτησή του στάθηκε συχνά πηγή δραμάτων και τραγωδιών για τον άνθρωπο.

Από όλους τους θεούς που εμπλέκονται στην ανακάλυψη της αμπέλου, ο πιο γνωστός είναι ο Διόνυσος. Σύμφωνα με την παράδοση, είναι εκείνος που εισήγαγε το αμπέλι στην Ελλάδα και δίδαξε τους Έλληνες  πώς να φτιάξουν κρασί.

Ο Διόνυσος ήταν γιός του Δία και της νύμφης Σεμέλης. Κάποια μέρα, ενώ η Σεμέλη ήταν στον έκτο μήνα της εγκυμοσύνης, ζήτησε από τον Δία να εμφανιστεί μπροστά της σε όλη του τη λαμπρότητα. Ο Δίας το δέχτηκε και η Σεμέλη έπεσε κάτω κεραυνοβολημένη. Ο Δίας πήρε το έμβρυο και το έραψε στον μηρό του, από όπου βγήκε όταν συμπληρώθηκαν οι μήνες. Διόνυσος, σύμφωνα με κάποια προτεινόμενη ετυμολογία, σημαίνει «αυτός που γεννήθηκε δύο φορές».

Με προβληματική παιδική ηλικία, ο νεαρός θεός βρέθηκε στα πέρατα της γης (κοντά στην Ινδία) να μεγαλώνει κοντά σε νύμφες που τον δίδαξαν πώς να καλλιεργεί αμπέλια. Έτσι, όταν μεγάλωσε, γύρισε τον κόσμο και δίδαξε με τη σειρά του την καλλιέργεια του αμπελιού. Ωστόσο, η αμφιλεγόμενη επενέργεια του θαυμαστού ελιξηρίου εξέπληξε όσους το δοκίμασαν, με αποτέλεσμα να πάρουν τον Διόνυσο για τρελό, και όχι για μεθυσμένο.

Ακόμη και η ακολουθία του (σάτυροι, σειληνοί και βάκχες), όλοι τους αναμαλλιασμένοι και μεθυσμένοι,  έσπερναν τον τρόμο και την εχθρότητα, παρά τον ενθουσιασμό και τη χαρά. Παντού, ανεξάρτητα με τις παραλλαγές του μύθου, παρατηρούμε ότι η εισαγωγή του αμπελιού συνοδεύτηκε από τραγικά και αιματηρά επεισόδια, από παρεξηγήσεις και εγκλήματα πάθους, που συνεχίζονται μέχρι σήμερα.