The world I love:my novels, my favorite themes

Παρασκευή 29 Δεκεμβρίου 2017

ΜΥΚΗΝΑΪΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ
Οικοδομηματα και έργα
Ανάκτορα
Της Dimitra Papanastasopoulou




Τα κτίσματα των Μυκηναϊκών ανακτόρων πρέπει να ήταν αρκούντως εντυπωσιακά. Προαύλια και κιονοστοιχίες οδηγούσαν στη μεγάλη αίθουσα στο κέντρο τους, γνωστή ως μέγαρον κατά τον ομηρικό όρο για την αίθουσα του βασιλιά.
Ήταν μικρότερα από τα Μινωικά προγενέστερά τους και το επίκεντρό τους ήταν διαφορετικό – το μέγαρο διέθετε μια κεντρική εστία αντί για ένα ανοιχτό προαύλιο.
Το καλύτερα διατηρημένο παράδειγμα είναι αυτό του Ανακτόρου του Νέστορα στην Πύλοαπό τον 13ο αιώνα π.Χ.  Εδώ ένα συγκρότημα κτισμάτων διαφορετικών χρονολογιών περιβάλλει το ανακτορικό τετράγωνο με την επίσημη είσοδό του, το εσωτερικό προαύλιο και το μέγαρο που έχει μεγάλους διαδρόμους στις δύο πλευρές του. Σε κάθε πλευρά υπήρχαν αποθηκευτικές αίθουσες και κελάρια.
Όπως το Ανάκτορο του Οδυσσέα- όπως το περιγράφει ο Όμηρος (ραψ. κβ), διέθετε έναν επάνω όροφο, όπου ίσως, βρίσκονταν τα διαμερίσματα του βασιλιά και της ακολουθίας του.
Δεν είναι τίποτε γνωστό για τα ανακτορικά κτίσματα της Πρώιμης Μυκηναϊκής Περιόδου, αν και είναι πιθανόν οι πλούσιοι ηγεμόνες, όπως εκείνοι που βρέθηκαν θαμμένοι στους λακκοειδείς τάφους, να ζούσαν σε μεγάλες κατοικίες.
Μια σειρά κτισμάτων του 14ου αιώνα π.Χ. με πλευρικούς διαδρόμους, τα οποία βρέθηκαν κοντά στο Μενελάειο, κοντά στη Σπάρτη, ίσως αποτελούσαν πρώιμες εκδοχές της αρχιτεκτονικής που συναντούμε στην Πύλο. Κομμάτια από τις τοιχογραφίες τόσο από τις Μυκήνες όσο και από την Τίρυνθα, υποδηλώνουν την παρουσία σημαντικών κτισμάτων εκεί την ίδια περίοδο.
Κατά τον 13ο αιώνα π.Χ. υπήρχαν ανάκτορα στις Μυκήνες και στην Τίρυνθα όπως και άλλα σημαντικά στον Γλά. Ευρήματα κοσμημάτων και πινακίδων Γραμμικής Β στη Θήβα προσδιορίζουν τα σημεία των ανακτόρων τους. Στην Ακρόπολη της Αθήνας εκσκαφές κάτω από το Ερέχθειο ίσως αποτελούν ίχνη ενός μυκηναϊκού ανακτόρου.   


Σάββατο 23 Δεκεμβρίου 2017


ΤΑ ΚΑΛΛΑΝΤΑ








Στα 1872, ο Νικηφόρος Λύτρας ζωγράφισε αυτόν τον πίνακα, παραδίδοντας μαθήματα ενότητας και αγάπης, προτάσσοντας τα παιδιά με την αθωότητά τους  να μας δείχνουν τον δρόμο.
Ήταν δύσκολα χρόνια εκείνα για τον τόπο μας, όπως και τα σημερινά, όπως και κάποια μελλοντικά. Η ζωή κύκλους κάνει, αδιάκοπα και ατέρμονα κι εμείς καλούμαστε για άλλη μια φορά να «μάθουμε το μάθημά μας», να εξαλείψουμε κάθε τι που  ευτελίζει την ύπαρξή μας.
Καλά Χριστούγεννα, φίλες και φίλοι! Ακούστε από τα δικά σας παιδιά και εγγόνια τα κάλλαντα, γεμίστε τις καρδιές σας με αγάπη και μήν ξεχνάτε τους κοντινούς σας ανήμπορους.
«Καλήν ημέραν άρχοντες κι αν είναι ορισμός σας, Χριστού την θεία γέννηση θα πω στ’ αρχοντικό σας».
Η ελπίδα είναι ολοζώντανη, στέκει μπροστά σας και περιμένει να της δώσετε το χέρι για να σας οδηγήσει μπροστά. Τα Χριστούγεννα απλά μας το θυμίζουν!
«Χριστός γεννάται, δοξάσατε!»


Παρασκευή 22 Δεκεμβρίου 2017

ΜΥΚΗΝΑΪΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ
Οικοδομήματα και έργα
Οχυρά
Της Dimitra Papanastasopoulou




Τα μεγάλα οχυρά πυ χτίστηκαν από τους Μυκηναίους συγκαταλέγονται μεταξύ των πλέον ανθεκτικών  μνημείων. Αποτελούσαν ένα πρότυπο άξιο θαυμασμού για τους Έλληνες της Κλασικής Περιόδου και για τους ταξιδιώτες στο πέρασμα των αιώνων. Με την πρόοδο της αρχαιολογικής έρευνας έχουν αναγνωριστεί πολλά άλλα παραδείγματα επιτευγμάτων τους σχετικά με την οικοδόμηση και την μηχανική.
Οι αρχαίοι Έλληνες αποκαλούσαν τα οχυρωματικά τείχη κυκλώπεια, κατά τον μύθο αναφορικά με τους Κύκλωπες που βοήθησαν τον Περσέα στο κτίσιμο των τειχών των Μυκηνών. Οι ογκώδεις, ακανόνιστου σχήματος ασβεστόλιθοι, που στοιβάζονταν ο ένας πάνω στον άλλον με αρμούς για την επακριβή συναρμογή τους, έμοιαζαν με υπερβολικό κατόρθωμα για τους θνητούς.
Γνωρίζουμε ότι οι Μυκηναίοι δεν ήταν υπεράνθρωποι- απλά εξαιρετικά πολυμήχανοι και επίμονοι. Τα οχυρά των Μυκηνών, της Τίρυνθας και της Αθήνας ήταν χτισμένα πάνω σε κορυφές δύσβατων λόφων, από τους οποίους μπορούσαν να αποσπαστούν κομμάτια ασβεστόλιθων και να μετακινηθούν σε μικρές αποστάσεις, μέχρι να τοποθετηθούν πάνω σε τείχη πάχους πέντε μέτρων. Πολλά κομμάτια κυλούσαν από ψηλά, ενώ άλλα υψώνονταν για να τοποθετηθούν στη θέση τους με τη βοήθεια μιας ειδικής ράμπας.
Τα χάλκινα εργαλεία ήταν ανεπαρκή για την κοπή του σκληρού ασβεστόλιθου, ενώ η διακοσμητική τοιχοποιϊα χρησιμοποιούνταν μόνο  για αισθητική εντύπωση, όπως π.χ. γύρω από την Πύλη των Λεόντων στις Μυκήνες, όπου σφυρηλατούσαν ή έκοβαν και τελειοποιούσαν το σχήμα ενός διαφορετικού είδους κροκαλοπαγούς πετρώματος με χρονικό και εργασιακό κόστος.
Σε ορισμένες περιπτώσεις η διάνυση είχε τεράστιο μήκος- π.χ. στην Μιδέα(νότια των Μυκηνών) και στον Γλα (βόρεια της Θήβας), υπάρχουν τείχη μήκους σχεδόν τριών χιλιομέτρων. Τα τείχη αποφεύγουν τις δυσκολίες που δημιουργεί η αλαγή της πλαγιάς ή το πέρασμα ενός ποταμού ακολουθώντας το περίγραμμα του επιλεγμένου λόφου.
Μερικές φορές οι αρμοί είναι ορατοί στα σημεία όπου μια ομάδα εργατών τελείωνε το έργο της και ξεκινούσε μια άλλη. Η κατασκευή των τειχών, όπως αυτά, απαιτούσε μεγάλους αριθμούς εργατών και η κατεδάφισή τους ήταν το ίδιο δύσκολη. Παρ’ όλο ότι οι είσοδοι έχουν υποστεί ζημιές και έχουν γίνει μερικά ρήγματα στα τείχη του οχυρού στη διάρκεια των καταστροφών του 1200 π.Χ. τα ανοίγματα γέμισαν αμέσως και πολλά από τα τείχη παρείχαν προστασία για τις επόμενες γενιές. Αυτό είναι προφανές στην Αθήνα, όπου τα μυκηναϊκά τείχη διασώθηκαν σαν άμυνα της Ακροπόλεως μέχρι την εκτεταμένη καταστροφή τους από  τους Πέρσες κατά τη διάρκεια της λεηλασίας της πόλης και των ναών της το 480 π.Χ. Κομμάτια από την κυκλώπεια τοιχοποιία φαίνονται ακόμη σε διάφορα σημεία, καθώς περιβλήθηκαν από τα κλασικά τείχη.

Μέσα στην ακρόπολη της Τίρυνθας αφέθηκαν θάλαμοι μεταξύ των χονδρών τειχών και, στη νότια άκρη, σχηματίστηκαν δύο σειρές στοών με την ένωση μιας σειράς ανάλογων θαλάμων με σκεπαστές διόδους. Οι σκεπές αυτών των στοών σχηματίστηκαν απλώς με την πλάγια τοποθέτηση ογκόλιθων που ακουμπούσαν και στήριζαν ο ένας τον άλλον. Η κυκλώπεια τοιχοποιία σε μικρότερη κλίμακα χρησιμοποιούνταν επίσης για να στηρίζει εξώστες κάτω από μεγάλα σπίτια μέσα κι έξω από τα τείχη των Μυκηνών, και για τη δημιουργία σηράγγων που οδηγούσαν σε προστατευμένες πηγές ύδρευσης τόσο στις Μυκήνες όσο και στην Τίρυνθα.  

Παρασκευή 15 Δεκεμβρίου 2017

ΜΥΚΗΝΑΪΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ
Οικοδομήματα και έργα
Θόλοι
Της Dimitra Papanastasopoulou




Στις αρχές της Μυκηναϊκής Περιόδου οι μεγαλύτερες προσπάθειες των τεχνιτών και των μηχανικών αφιερώνονταν στους μνημειώδεις θολωτούς τάφους. Στις Μυκήνες υπήρχαν εννέα θόλοι, ο καθένας κτισμένος με μεγάλη δεξιοτεχνία.
Χρειαζόταν σημαντική πείρα για να σηκωθούν οι αψιδοειδείς σκεπές πάνω από τους κυκλικούς θαλάμους, που κατ΄αρχήν ήταν κατασκευασμένοι με τραχιά τοιχοποιία. Καθώς εξελισσόταν η δεξιοτεχνία και αποκτόταν εμπειρία, οι θόλοι έγιναν μεγαλύτεροι και περισσότερο φιλόδοξοι. Η διακοσμημένη τοιχοποιία χρησιμοποιείτο συχνά για το χτίσιμο νεκρικών θαλάμων και για μεγάλου μήκους δρόμους. Οι τύμβοι αυτού του τύπου εξυπηρετούσαν τους τοπικούς άρχοντες σε όλη την νότια Ελλάδα και λίγο πιο βόρεια, μέχρι το Διμήνι της Θεσσαλίας.
Η δημιουργία του θόλου πραγματοποιούνταν με την τχνική του ανακουφιστικού τριγώνου, κατά την οποία δημιουργείται μια κατασκευή με ξύλινες δοκούς υποστήριξης, πάνω στις οποίες κάθε πλάκα ογκόλιθου εξέχει από την αμέσως κάτω της, με στόχο να μειώσει το άνοιγμα της αψιδοειδούς οροφής που θα τοποθετηθεί στη συνέχεια. Καθώς το κέντρο βαρύτητας όλου του κτίσματος επρόκειτο να μετακινηθεί πέρα από τη βάση του με την προσθήκη κάθε τμήματος, τοποθετούσαν αντίβαρα στοιβάζοντας μεγάλο, αυξανόμενο πάχος από πέτρες και χώμα γύρω από την εξωτερική πλευρά του κτίσματος.
Έτσι, σχηματιζόταν ένας γήλοφος πάνω από τον τύμβο. Μελέτες της εσωτερικής καμπύλης των θόλων, όπου διατηρείτο ένα επαρκές ύψος, δείχνουν ότι, σε κάθε περίπτωση, υπάρχει μια πρότυπη σχέση ανάμεσα στην πρωτογενή αψίδα και στο επακόλουθο ύψος.
Με αλγεβρικούς όρους, για κάθε τύμβο ο κύβος της αψίδας έχει ευθεία σχέση με το τετράγωνο του ύψους. Ωστόσο, οι μηχανικοί πρέπει να είχαν εξελίξει απλούς κανόνες  «του αντίχειρα» για να επιτύχουν αυτή την αμετάβλητη καμπύλη που διασφαλίζει τη σταθερότητα όλου του οικοδομήματος.Σε ορισμένες περιπτώσεις, όπως στον θησαυρό του Ατρέα,οι θόλοι έχουν αντισταθεί σε αναρίθμητους μεγάλους σεισμούς στο πέρασμα των αιώνων. Η χρήση μιας σταθερής αναλογίας αποτελεί σαφή ένδειξη μιας οικοδομικής παράδοσης, ίσως και μιας συγκεκριμένης ομάδας αρχιτεκτόνων μηχανικών, οι οποίοι καλούνταν, όποτε χρειαζόταν. Οι μεγαλύτεροι θόλοι, όπως αυτός του θησαυρού του Ατρέα ή του Ορχομενού που χτίστηκαν μεταξύ 1350 και 1300 π.Χ., απαιτούσαν τεράστιες ποσότητες εργατικού δυναμικού και εργασίας για τη λατόμευση και το πελέκημα ογκόλιθων , συνήθως μάκρους τριών μέτρων, και για να τους σύρουν στην κατάλληλη θέση με τη βοήθεια ράμπας και κυλίνδρων. Η οκτώ μέτρων μήκους εξωτερική πλάκα του υπερθύρου υπολογίζεται ότι έφθανε τους εκατό τόνους βάρος.
Μόλις χτίζονταν αυτοί οι μεγάλοι θόλοι διακοσμούνταν πολυτελώς. Η πρόσοψη του θησαυρού του Ατρέα εξωραϊστηκε με μισές κολώνες και με λαξευμένα σπειροειδή σχήματα, ροζέτες και μαιάνδρους. Η πέτρα γι’ αυτά τα διακοσμητικά στοιχεία, συμπεριλαμβανομένων των κιόνων στήριξης οκτώμιση μέτρων, ερχόταν από λατομεία που βρίσκονταν χιλιόμετρα μακριά. Πιθανόν κάλυπταν το μεγαλύτερο μέρος της απόστασης από τη θάλασσα, ίσως σέρνοντας τα υλικά για δεκαπέντε χιλιόμετρα από την ακτή, διασχίζοντας τον Αργείο κάμπο μέχρι τις Μυκήνες. Ανάλογη δεξιοτεχνία υπάρχει και στο ταβάνι του πλαϊνού θαλάμου στον κατεστραμμένο θόλο του Ορχομενού στα βόρεια της Θήβας.
Όλοι αυτοί οι θόλοι πρέπει να χρειάστηκαν μήνες, αν όχι χρόνια, για να κατασκευαστούν. Υποθέτουμε ότι οι περισσότεροι χτίστηκαν ενώ οι «ιδιοκτήτες» τους ήταν ακόμη εν ζωή και αφέθηκαν ανοιχτοί για να επιδεικνύουν την δύναμη, τον πλούτο και τη σπουδαιότητά τους.
Εξίσου περίτεχνα παραδείγματα παρουσιάζονται στους μεντεσέδες και το μάνταλο των θυρών των εισόδων.
Είναι πολύ πιθανό, οι δρόμοι των ταπεινότερων θαλαμωτών τάφων να έκλειναν μετά την ταφή και η πόρτα να σφραγιζόταν με έναν πέτρινο τοίχο. Οι πλαϊνοί θάλαμοι στις Μυκήνες και στον Ορχομενό ίσως χρησίμευαν για την ίδια την ταφή, ενώ ο κύριος θάλαμος μπορούσε να λειτουργεί σαν ένας νεκρικός προθάλαμος.


Παρασκευή 8 Δεκεμβρίου 2017

ΜΥΚΗΝΑΪΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ
Υλικά και Τεχνολογία
Χαλκός και ορείχαλκος
Της Dimitra Papanastasopoulou




Ο χαλκός και ο  ορείχαλκος(κράμα χαλκού και κασσίτερου με αναλογία 9/1) ήταν τα κυρίαρχα μέταλλα σε χρήση, αλλά δεν μπορούν να διαχωριστούν χωρίς χημική ανάλυση και ο όρος μπρούντζος χρησιμοποιείται  γενικά και αδιάκριτα.
Ο χαλκός είναι πιο εύκαμπτος, ελατός και επομένως καταλληλότερος για αντικείμενα που χρειάζονται ένα φύλλο μετάλλου (αγγεία, πανοπλίες), ενώ ο ορείχαλκος, με χαμηλότερο σημείο τήξης, είναι ευκολότερο να διαμορφωθεί σε διάφορα περίπλοκα σχήματα (σπαθιά και δόρατα, πελέκεις, χειρολαβές, γυαλισμένους καθρέφτες). Είναι τόσο σκληρότερος όσο και πιο εύθραυστος.
Τον χαλκό τον προμηθεύονταν από το Λαύριο, την Κύπρο και την Σαρδηνία, ενώ η προέλευση του κασσίτερου παραμένει αβέβαιη, καθώς δεν υπάρχουν γνωστές πηγές στο Αιγαίο και η αναζήτηση των Μυκηναίων για κασσίτερο παρείχε άλλο ένα αίτιο για την επέκταση του εμπορίου. Εφ’ όσον, όμως, το μέταλλο αυτό μπορεί να ανακυκλωθεί τόσο εύκολα, μεγάλη προσότητα μπρούντζου έχει χαθεί, ιδίως σε ό,τι αφορά τα αντικείμενα καθημερινής χρήσης που δεν τοποθετούνταν μέσα στους τάφους.
Κομμάτια λιωμένου μπρούντζου από τις καταστροφές των ανακτόρων, υποδηλώνουν ότι οι ξύλινες πόρτες και άλλα αντικείμενα κοσμούνταν με μπρούντζινα κομμάτια (μεταλλικά εξαρτήματα, καρφιά, συνενώσεις). Οι μεντεσέδες σε ορισμένες πόρτες προστατεύονταν από τη φθορά με βαριά μπρούντζινα καλύμματα, τοποθετημένα μέσα σε υποδοχές πέτρινων δοκαριών, οριζοντίων και καθέτων. Μπρούντζινα σπαθιά και δόρατα, εγχειρίδια, μαχαίρια και τσεκούρια, συχνά αποτελούσαν ταφικά ευρήματα.
Άλλα κομμάτια στρατιωτικού εξοπλισμού συμπεριλάμβαναν ασπίδες και εξαρτήματα αρμάτων, καθώς επίσης και πανοπλίες. Τα οικιακά σκεύη περιλαμβάνουν κύπελα, αμφορείς, μαγκάλια, καζάνια, τηγάνια, κουτάλες και λάμπες.
Παρ’ όλο που ο μπρούντζος χρησιμοποιούνταν για προσωπικά αντικείμενα, όπως οι καθρέφτες, οι περόνες και τα ξυράφια, από πλευράς κοσμημάτων έχει βρεθεί μπρούντζος μόνο με τη μορφή καρφίτσας ή πόρπης, δαχτυλιδιών και βραχιολιών- μόδα στα χρόνια της οικονομικής παρακμής στο τέλος της Μυκηναϊκής Περιόδου.
Πολλά εργαλεία (καλέμια, τσεκούρια, σφυριά, πριόνια, τρυπάνια, αμόνια) ήταν σίγουρα κατασκευασμένα από μπρούντζο, αλλά σπανίως έμπαιναν στους τάφους.
Το ίδιο ισχύει για τα γεωργικά εργαλεία (σκαλιστήρια, τσάπες, δρεπάνια, μαχαίρια κλαδέματος).
Η μεγαλύτερη συλλογή όλων αυτών, καθώς και άλλων μεταλλικών εργαλείων, που προορίζονταν να δουλευτούν ξανά, βρέθηκαν στο ναυάγιο της Γκελιντόνια, στη νότια ακτή της Τουρκίας. Μια μεγάλη ποικιλία άλλων μπρούντζινων αντικειμένων περιλαμβάνει στομίδες αλόγων, αγκίστρια ψαρέματος, καμάκια για χταπόδια, δοχεία για το ξελέπισμα και βελόνες.
Ένα μεγάλο σύνολο γραπτών στην Πύλο μας προσφέρει μια εντυπωσιακή εικόνα ως προς τον αριθμό των μεταλλουργών που ασχολούνταν με τον μπρούντζο για λογαριασμό των ανακτόρων. Παρά το γεγονός ότι το αρχείο αυτό είναι ατελές, αναφέρονται τριακόσιοι μεταλλουργοί που εργάζονταν σε διαφορετικούς τομείς- μερικοί σε ομάδες είκοσι έξι ατόμων. Φαίνεται επίσης, ότι κανείς δεν διέθετε μεγάλες ποσότητες μπρούντζου ( τρία με τέσσερα κιλά ήταν το σύνηθες, με μέγιστο τα δώδεκα).
Μια μοναδική πινακίδα ζητά από τους τοπικούς αξιωματούχους να συγκεντρώσουν μέταλλο για την κατασκευή όπλων. Μια σειρά πινακίδων από την Κνωσό αφορά τη συλλογή εξήντα ρ’αβδων, μορφή με την οποία γινόταν η εμπορεία του μετάλλου, με ένα συνολικό βάρος περίπου ενάμισι τόνου!