The world I love:my novels, my favorite themes

Πέμπτη 16 Φεβρουαρίου 2017

ΝΑΟΣ ΤΗΣ ΑΦΑΙΑΣ
Της Dimitra Papanastasopoulou




Σήμερα θα επισκεφθούμε ένα άλλο αριστούργημα: τον ναό της Αφαίας στην Αίγινα. Έναν μεγαλοπρεπή ναό, μεγάλων διαστάσεων που δεσπόζει στο μικρό νησί και τραβάει το βλέμμα του επσικέπτη σαν μαγνήτης.

Σύμφωνα με την ελληνική μυθολογία, ο Δίας απέκτησε με την Κάρμη μια κόρη, την Βριτόμαρτη. Η νεαρή αγαπούσε το κυνήγι και γι’ αυτό η θεά Άρτεμις της έδειχνε ιδιαίτερη προτίμηση. Ο βασιλιάς της Κρήτης Μίνως την ερωτεύθηκε κι εκείνη, στην προσπάθειά της να τον αποφύγει, ρίχτηκε στη θάλασσα. Μπλέχτηκε στα δίχτυα ενός ψαρά, ο οποίος την ανέβασε στη βάρκα του, αλλά ένας από τους ναύτες του είχε τις ίδιες διαθέσεις με τον Μίνωα. Η Βριτόμαρτις δε δίστασε. Έπεσε ξανά στη θάλασσα και κολύμπησε μέχρι την Αίγινα. Πίσω της βρισκόταν η βάρκα με τον ερωτευμένο ναύτη, που συνέχισε να κυνηγά τη νεαρή και πάνω στο αιγινίτικο έδαφος. Η Βριτόμαρτις ζήτησε τη βοήθεια της Αρτέμιδος, κατέφυγε για προστασία στο δάσος της και η θεά παρενέβη και την εξαφάνισε.
Οι διώκτες της έψαχναν μάταια να βρουν την κόρη, μα το μόνο που βρήκαν ήταν ένα άγαλμα. Έτσι, την ονόμασαν Αφαία, δηλαδή, άφαντη. Αργότερα, ίδρυσαν στην θέση που βρήκαν το άγαλμα ένα ιερό και στις αρχές του 5ου π.Χ. αιώνα, και μάλιστα μετά τη Ναυμαχία της Σαλαμίνας, στην οποία μετείχαν, έχτισαν έναν ναό.
Κάποιοι άλλοι μύθοι αναφέρουν την Βριτόμαρτη ως νύμφη της  Άρτεμης, άλλοι ως κόρη της, ενώ η ίδια η θεά του κυνηγιού αναφέρεται και ως Αφαία, Βριτόμαρτις και Δίκτυνα.

Η ύπαρξη της θεότητας Αφα- όπως ήταν το αρχικό της όνομα- ανακαλύφθηκε μόνον όταν βρέθηκε μια αρχαϊκή επιγραφή στα 1911 από τον αρχαιολόγο Φουρτβάγκλερ. Η επιγραφή, που εκτίθεται στο μουσείο της Αίγινας, γράφει ότι ο οίκος είναι αφιερωμένος στην θεά Άφα και θεμελιώθηκε επί ιερέως Κλεοίτα. Μέχρι τότε, ο ναός θεωρούνταν ότι ήταν αφιερωμένος στην Αθηνά ή στον Ηρακλή.

Στον χώρο του ναού υπάρχουν ίχνη λατρείας μιας γυναικείας θεότητας της γονιμότητας που τοποθετούνται στην ύστερη Μυκηναϊκή περίοδο( γύρω στα 1300 π.Χ.). Μέσα στη σπηλιά που κρύφτηκε η Βριτόμαρτις(κοντά στον περίβολο του ναού) για να σωθεί, βρέθηκαν εδώλια της προελληνικής γυναικείας θεότητας Ευγονίας, η οποία αργότερα ταυτίστηκε με την Αθηνά- προκύπτοντας έτσι η ονομασία Αφαία Αθηνά.

Ο πρώτος ναός κατασκευάστηκε γύρω στα 570-560π.Χ. και καταστράφηκε από φωτιά το 510π.Χ.
Ο ναός που σώζεται ως τις μέρες μας τοποθετείται γύρω στα 500-490π.Χ. και θεωρείται κορυφαίο δείγμα αρχαϊκής αρχιτεκτονικής. Λέγεται ότι ο Ικτίνος το χρησιμοποίησε ως πρότυπο για να φτιάξει τον Παρθενώνα.
Είναι δωρικού ρυθμού, περίπτερος, με δώδεκα μονολιθικούς κίονες στις μακρύτερες πλευρές και έξι στις στενότερες, κατασκευασμένος από τοπικό πωρόλιθο. Στηρίζεται σε κρηπίδα με τρεις βαθμίδες, υπάρχει πρόδομος και οπισθόδομος με δύο κίονες εν παραστάσει και σηκός που χωρίζεται σε τρία κλίτη, σχηματιζόμενα από δύο δίτονες κιονοστοιχίες. Η στέγη ήταν καλυμένη με πήλινα κεραμίδια κορινθιακού τύπου, τα πέτρινα πατώματα ήταν ερυθρά και οι διαστάσεις του ναού είναι 13,77μ. Χ 28.81μ.
Ήταν ιδιαίτερα γνωστός από την αρχαιότητα για τα αετώματα, απαράμιλλης πλαστικότητας που κοσμούσαν τις δύο στενές του πλευρές. Τα γλυπτά, λαξεμένα σε παριανό μάρμαρο, ήταν πολύχρωμα και η θεματολογία τους εμπνευσμένη τόσο από τον Τρωικό πόλεμο, στον οποίο συμμετείχαν τοπικοί ήρωες, απόγονοι του βασιλιά του νησιού Αιακού, όσο και από την πρώτη εκστρατεία εναντίον του Λαομέδοντα της Τροίας με αρχηγό τον Ηρακλή, στην οποία μετείχε ο γιός του Αιακού, ο Τελαμών.
Υποστηρίζεται ότι τα αρχικά σχέδια ήταν άλλα, όμως οι Αιγινήτες κατέληξαν σ’ αυτά για να τονίσουν την καταγωγή τους από τον Αιακό.
Κεντρική φιγούρα  είναι η θεά Αθηνά, της οποίας ένα χρυσελεφάντινο άγαλμα κοσμούσε τον σηκό και ήταν προστατευμένο με κιγκλιδώματα, ενώ η μορφή της δέσποζε και στα αετώματα.

Βαθμιαία, το ιερό της Αφαίας παρήκμασε μετά την αθηναϊκή κυριαρχία στην Αίγινα και μέχρι τον 2ο μ.Χ. αιώνα ήταν πια εγκαταλειμένο. Τον 3ο μ.Χ. αιώνα αφαιρέθηκαν οι μεταλλικοί σύνδεσμοι που συγκρατούσαν τα αρχιτεκτονικά μέλη του ναού και κάποια τμήματά του κατέρρευσαν.

Το 1811, ο Άγγλος αρχιτέκτονας Κοκερέλ και ο Γερμανός βαρώνος Φον Χαλερστάϊν επισκέφθηκαν το νησί, ανέσκαψαν τον χώρο, βρήκαν τα γλυπτά των αετωμάτων, τα έκλεψαν και τα μετέφεραν στην Ιταλία( κατ’ άλλη πηγή πρώτα στην Αθήνα και μετά στη Ζάκυνθο). Κατόπιν τα πούλησαν στον Λουδοβίκο Α΄της Βαυαρίας(στον φιλέλληνα και λάτρη της αρχαίας ελληνικής αρχιτεκτονικής, πατέρα του πρώτου βασιλιά της ελεύθερης πατρίδας μας, Όθωνα).
Από το 1828 τα γλυπτά βρίσκονται στο Μόναχο (εκτίθενται στην Γλυπτοθήκη του Μονάχου).
Συστηματικές ανασκαφές του ναού πραγματοποιήθηκαν από το Γερμανικό Αρχαιολογικό Ινστιτούτο στα 1901 και 1964-1981, ενώ στα 1956-1957 έγιναν αναστηλωτικές εργασίες από Έλληνες.
Τον Μάρτιο 2011 το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο ενέκρινε μελέτη για «την αναβάθμιση του περιβάλλοντος χώρου και για τον φωτισμό ανάδειξης των ναών Αφαίας και Ελλανίου Διός στην Αίγινα». Αναμένεται η συνέχεια ...








Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου