ΑΤΛΑΣ

Της Dimitra Papamastasopoulou

Σύμφωνα με τον Ησίοδο, ο Άτλας ήταν γιος του Τιτάνα Ιαπετού και της Ωκεανίδας Κλυμένης. Αδέλφια του ήταν ο Προμηθέας, ο Επιμηθέας και ο Μενοίτιος, όλοι τους γνωστοί και ως Ιαπετίδες.

Υπήρξε αρχηγός των Τιτάνων κατά την Τιτανομαχία και ήταν ο δυνατότερος και ο πλέον επιδέξιος όλων. Ο Δίας, μετά την νίκη του, τον τιμώρησε να φέρει αιωνίως στους ώμους του τον Ουράνιο Θόλο, εξορισμένος στο δυτικό άκρο της γης,στα σύνορα του Χάους, εκεί που βρίσκονταν οι ρίζες της Γης, του Πόντου και του Τάρταρου, εκεί που φυλάγονταν τα Μήλα των Εσπερίδων, οριοθετώντας τη γέννεση του κόσμου, το τέλος του χάους και την αρχή της ζωής. Τιμωρήθηκε ή γιατί αψήφισε τον Δία και τον πολέμησε ή επειδή κατασπάραξε τον Διόνυσο, μαζί με τους άλλους Τιτάνες. Παρόμοια, τιμωρήθηκαν και οι αφελφοί του(ο Επιμηθέας και ο Μενοίτιος κατακεραυνώθηκαν και γκρεμίστηκαν στο Έρεβος, ο Προμηθέας καρφώθηκε στον στο ανατολικό άκρο της γης, στον Καύκασο).

Οι άνθρωποι εκείνης της πανάρχαιης εποχής πίστευαν πως ο Κόσμος ήταν σαν ένα τεράστιο κτίριο με θεμέλια, κίονες και οροφή και ότι ο Άτλας κρατούσε τους κίονες όπου πατούσε ο Ουρανός στη Γη, ή ότι σήκωνε στις πλάτες του ολόκληρο τον Κόσμο.

Αυτή τη δοκιμασία ο Άτλας την υπέμεινε με παραδειγματκή εγκαρτέρηση και λέγεται ότι το όνομά του είναι συνώνυμο αυτής της αρετής ( α+τλαν=αυτός που υπομένει τα πάντα). Συγχρόνως κατείχε απέραντη γνώση και σοφία, γνωρίζοντας τα μυστικά του Ουρανού, τα βάθη της θάλασσας και όλα τα μυστικά που κρύβουν οι άβυσσοι των ωκεανών.

Ο Ηρακλής τον συνάντησε στο διάβα του για τον άθλο των Μήλων των Εσπερίδων. Ο Προμηθέας τον είχε συμβουλέψει να μην πάει εκείνος να τα πάρει, αλλά να ζητήσει από τον Άτλαντα να τού κάνει τη χάρη. Και ο Άτλας άφησε, για όσο χρόνο χρειάστηκε να του φέρει τα πολύτιμα Μήλα, τον κόσμο στις στιβαρές πλάτες του ήρωα.

Επιστρέφοντας, έκανε σκέψεις να μην ξανακρατήσει τον Ουράνιο θόλο. Η πονηριά του Ηρακλή, του χάλασε το σχέδιο. Ο ήρωας ζήτησε τη βοήθεια του Ιαπετίδη για να στερεώσει καλύτερα τον κόσμο στην πλάτη του, κατάφερε να τον μεταφέρει στις πλάτες του Άτλαντα και να φύγει με τα Μήλα.

Σύμφωνα με μια άλλη εκδοχή, κάποιοι ληστές είχαν αρπάξει τις Ατλαντίδες, τις κόρες του Άτλαντα και ο Ηρακλής τους βρήκε, τους σκότωσε και έφερε πίσω τις κόρες. Ο Άτλας τον αντάμειψε, αποκαλύπτοντας τις απέραντες γνώσεις του στον ήρωα.

Ο Οβίδιος μας λέει ότι ο Άτλας ήταν ένας πολύ πλούσιος βοσκός και βασιλιάς της Μαυριτανίας, κάτοχος και των περίφημων Μήλων. Ο Περσέας πέρασε από την Μαυριτανία και ζήτησε την φιλοξενία του Άτλαντα. Εκείνος αρνήθηκε, όταν άκουσε ότι ήταν γιός του Δία. Ένας χρησμός της Θέτιδας έλεγε ότι θα έχανε τα μήλα από γιό του Δία. Ο Περσέας προσπάθησε άδικα να τον μεταπείσει. Στο τέλος του έδειξε το κεφάλι της Μέδουσας και ο Άτλας πέτρωσε και μεταμορφώθηκε σε ένα τεράστιο βουνό. Η μεσαία κορυφή ήταν το κεφάλι και οι δύο ακραίες οι ώμοι του. Πλούσια δάση βγήκαν από τα μακριά μαλλιά του και δρυμοί από την γενειάδα του.

Ο Πλάτων είχε τη δική του άποψη, θεωρώντας τον Άτλαντα έναν από τους δέκα βασιλείς της Ατλαντίδας, γιό του Ποσειδώνα και της Κλειτούς. Παιδιά του ήταν οι Εσπερίδες, ο Έσπερος, ο Αύσων, η Καλυψώ, η Διώνη, οι Υάδες, οι Πλειάδες και οι Ατλαντίδες.

Ξέχωρα από τους παραπάνω, ο Διόδωρος θεωρεί τον Άτλαντα ως τον πρώτο αστρονόμο που δίδαξε τους ανθρώπους τους νόμους του ουρανού. Γι’ αυτό οι άνθρωποι πίστεψαν ότι ολόκληρο το σύμπαν στηρίζεται στους ώμους του∙ ο μύθος, δηλαδή, αποδίδει την ανακάλυψη και την περιγραφή του σφαιρικού σύμπαντος από τον Άτλαντα, ενώ τα τέσσερα αδέλφια ορίζουν και τα τέσσερα βασικά σημεία του ορίζοντα. Από το ομώνυμο βουνό της Αφρικής, ο Άτλας- αστρονόμος γλίστρησε και έπεσε στον παρακείμενο ωκεανό, δίνοντάς του το όνομά του.