Ο ΒΡΑΧΟΚΗΠΟΣ- ΝΙΚΟΣ ΚΑΖΑΝΤΖΑΚΗΣ

Από την Δήμητρα Παπαναστασοπούλου

Σειρά στο μεγάλο αφιέρωμα της χρονιάς έχει το μυθιστόρημα «ο βραχόκηπος»,  άλλη μια σύγκρουση σάρκας και πνεύματος, του δυαδισμού  που αποτέλεσε τον άξονα της αισθαντικότητας και της σκέψης του Νίκου Καζαντζάκη, όπως σχολιάζει  ο Παντελής Πρεβελάκης στον πρόλογο του βιβλίου.

Αρχίζουμε την εξερεύνηση- γνωριμία με το βιβλίο και την Ιαπωνία, μέσα από τα αχόρταγα μάτια του συγγραφέα:

  

   Η ανθρώπινη ψυχή είναι ακόμα φορτωμένη ύλη, δεν μπορεί να προαιστανθεί τίποτα∙ χρειάζεται τα μάτια του κορμιού για να δει, και τ’ αυτιά του για ν’ ακούσει. Δεν κατάλαβα παρά πολύ αργότερα τα λόγια και τις σιωπές της Γιοσίρο και την εκδίκηση που κρατούσε μέσα στα μικρά χέρια της την ώρα του χωρισμού μας.

   Αλλά γρήγορα τα ξέχασα όλα, συνεπαρμένος από το θέαμα της Ιαπωνίας: είχε ξεσπάσει μπροστά μου εκτυφλωτικό, σαν ένα παραγινωμένο ρόδι που σκάζει στον ήλιο.

   Μαγευτικές πολιτείες, ακρογιάλια μεσογειακά, άντρες και γυναίκες με πολύχρωμα παρασόλια, ξύλινοι ναοί γυαλιστεροί από το άγγιγμα των πιστών, πέτρινα ή μεταξωτά φανάρια, μια παράδοξη βοή καμωμένη από γέλια, πνιχτά κλάματα και το βαθύ λάλημα από τις γέρικες, γιγάντιες καμπάνες των μοναστηριών...

   Το κορμί μου ήθελε να δει, ν’ ακούσει, ν’αγγίξει για να πιστέψει σ’ αυτόν τον ανατολίτικον αντικατοπτρισμό: « Έ, αδερφέ Θωμά, του έλεγα συχνά γελώντας, η απιστία σου δε θα σ’ αφήσει να μπείς στη βασιλεία των ουρανών, μα θα σε μπάσει στο βασίλειο της γης, όπου και θα σαπίσεις!» «Τι πειράζει; Απαντούσε αυτός ο γενναίος και φιλήδονος σύντροφος, τι πειράζει, αν είναι να δω, ν’αγγίξω και να μυριστώ τον κόσμο προτού πεθάνω;»

   Άνοιγα τα χωματένια μου μάτια μ’ ένα φρικίασμα ανησυχίας. Τρυγούσα την ανθισμένη Ιαπωνία, πολιτείες, χωριά και κήπους, κι έβγαινα πασπαλισμένος χρυσόσκονη.

   Ναοί κρυμμένοι μέσα στα δέντρα υψώνουνταν άξαφνα από το χώμα, σα θυμωμένοι δράκοντες∙ και μέσα στα σπλάχνα τους, ζωγραφιές τρυφερές, γελαστά αγάλματα, τερπνοί κήποι...

   Λίγες θολές σκιές πάνω σε μια λουρίδα μετάξι∙ και νά! Ένα τοπίο υποβάλλεται σε μιαν άτολμη και μυστικόπαθη ομορφιά. Τα πουλιά, τα δέντρα, οι βασιλιάδες, οι γυναίκες, πώς μεταμορφώνουνται κι εξευγενίζουνται μέσα στον μαγικόν αγέρα της τέχνης! Όλη η ύλη του κορμιού τους παραμένει με τις παραμικρές λεπτομέρειες, μα μέσα από την ύλη διακρίνεις την ουσία τους∙ περισσότερο κι απ’ την ουσία: την πρωταρχική μουσική, την μεγάλη Μάνα που γεννάει όλα τα πράγματα...

   Ο Γιαπωνέζος καλλιτέχνης αγαπά τρυφερά τη μορφή των πραγμάτων και τη σέβεται μα αγαπά ακόμα περισσότερο τις εσωτερικές δυνάμεις που, αναπηδώντας και πήζοντας μια στιγμή, γέννησαν αυτή την αγαπημένη μορφή.

   «Μη ζωγραφίζετε, δίδασκε ένας παλιός σοφός, το δημιουργημένο πράγμα∙ παρά τις δημιουργικές δυνάμεις που το γέννησαν!»