ΤΟ ΠΑΡΑΞΕΝΟ ΦΡΟΥΤΟ

(τραγούδι της Μπίλλυ Χόλινταιη)

Της Δήμητρας Παπαναστασοπούλου

Με νωπές ακόμη τις θρησκευτικές προσλαμβάνουσες της Ανάστασης του Χριστού και με διάθεση να παραμείνω επικεντρωμένη στον άνθρωπο και όσα τον απασχολούν, θέλω να σας μιλήσω για τούτο το ιδιαίτερο τραγούδι που ηχογραφήθηκε το 1939, το πρώτο που αναφέρεται στον ρατσισμό και στα καταπατημένα ανθρώπινα δικαιώματα. 

Οι στίχοι του τραγουδιού προέρχονται από το ποίημα του Άμπελ Μέροπολ, ενός καθηγητή γυμνασίου του Μπρόνξ της Νέας Υόρκης «Πικρό Φρούτο» (Bitter Fruit). Ο Μέροπολ ήταν Εβραίος με καταγωγή ρωσική, ήδη μέλος του Κομμουνιστικού Κόμματος.

Εκφράζει τη φρίκη και τον αποτροπιασμό που ένιωσε βλέποντας τη φωτογραφία του Λώρενς Μπέιτλερ, η οποία έδειχνε τους Τόμας Σιπ και Άμπραμ Σμίθ, δύο μαύρους ήδη λιντσαρισμένους να κρέμονται από τα κλαδιά ενός δένδρου στην πόλη Μάριον της Ιντιάνα.

Ο Μέροπολ έγραψε το ποίημα, το οποίο εκδόθηκε στο περιοδικό The New Yorker Teacher το 1936 υπογράφοντας ως Λιούις Άλλαν, φοβούμενος δίωξη. Στη συνέχεια το μελοποίησε μόνος, αφού κανένας δεν τολμούσε να το κάνει.

Το τραγούδι σημείωσε μικρή επιτυχία, ερμηνευμένο από τον ίδιο τον Μέροπολ, τη γυναίκα του και την μαύρη τραγουδίστρια Λώρα Ντάνκαν, στο χώρο του Madison Square Garden.

Ο Μπάρνεϊ Τζόζεφσον, ιδρυτής του νυχτερινού κέντρου Cafe Society στην Νέα Υόρκη, το άκουσε. Γοητευμένος, πρότεινε στη Μπίλι Χόλινταιη να το τραγουδήσει στο δικό του κέντρο, πράγμα που έγινε.

«Την πρώτη φορά που το τραγούδησα, νόμισα ότι κάναμε μεγάλο λάθος. Είχα τελειώσει και επικρατούσε απόλυτη σιωπή. Δεν ακουγόταν τίποτα. Ξαφνικά, κάποιος άρχισε να χειροκροτεί και με μιάς όλοι άρχισαν να χειροκροτούν από παντού και να ζητωκραυγάζουν», δήλωσε η Χόλινταιη.

Ο πανέξυπνος Τζόζεφσον κατάλαβε τη δύναμη της επιρροής του τραγουδιού και πρότεινε στην Χόλινταιη να το λέει σε όλες τις παρουσιάσεις της τελευταίο. Κι εκείνη τον άκουσε. Τα φώτα έσβηναν και ένας προβολέας φώτιζε μόνο την τραγουδίστρια. Με τα χέρια σε στάση προσευχής και με μάτια κλειστά, η Χόλινταιη το τραγουδούσε με την χαρακτηριστική, καθαρή λυρική φωνή της, μεταφέροντας τους πάντες σε μιαν άλλη, άϋλη, ουράνια σφαίρα.

Στη συνέχεια, η Χόλινταιη πρότεινε στην δισκογραφική της εταιρία Κολούμπια να το ηχογραφήσει. Η Κολούμπια αρνήθηκε, αλλά η Χόλινταιη επέμεινε, προτείνοντάς το στην εταιρία Commodore Records, ιδιοκτήτης της οποίας ήταν ο φίλος της Μίλτ Γκάμπλερ. Τελικά, παίρνοντας μόνο μια μέρα άδεια από την Κολούμπια για να το ηχογραφήσει σε άλλο στούντιο, ο δίσκος κυκλοφόρησε. Το εν λόγω τραγούδι ήταν στην πίσω πλευρά του δίσκου, «κρυμμένο» λόγω των στίχων του.

Αυτός ο δίσκος έγινε η μεγαλύτερη εμπορική επιτυχία της Μπίλι Χόλινταιη.

Το «Παράξενο Φρούτο» έζησε και έφτασε να ανακηρυχτεί ύμνος του αντι-λιντσαριστικού κινήματος και να επηρεάσει το κίνημα των ανθρώπινων δικαιωμάτων της δεκαετίας του 1950.

Τον Δεκέμβριο του 1999, το περιοδικό Τάιμ το επέλεξε ως «τραγούδι του αιώνα».

Το 2002 η Βιβλιοθήκη του Κογκρέσου το περιέλαβε στις 50 κυριότερες ηχογραφήσεις του καταλόγου National Recording Registry.

Η φρικιαστική εικόνα των δύο ανθρώπινων κρεμασμένων σωμάτων στο δένδρο, εν μέσω μιας ειδυλλιακής ατμόσφαιρας των νότιων πολιτειών, αποτυπώθηκε στους παρακάτω στίχους:

«Τα δέντρα του Νότου βγάζουν ένα παράξενο φρούτο.

Αίμα στα φύλλα, αίμα στη ρίζα, μαύρα σώματα  που λικνίζονται στο νότιο αεράκι,

κι ένα παράξενο φρούτο να κρέμεται από τις λεύκες.

Σε μια βουκολική σκηνή του γενναίου Νότου, τα εξογκωμένα μάτια και το στραβωμένο στόμα,

το γλυκό και φρέσκο άρωμα της μανόλιας και ξαφνικά η μυρωδιά της καμένης σάρκας.

Εδώ είναι ένα φρούτο έτοιμο να ξεριζωθεί από τα κοράκια, να συλλεγεί από τη βροχή, να το γευθεί ο άνεμος, να το ψήσει ο ήλιος, να πέσει από το δέντρο.

Εδώ είναι μια παράξενη, πικρή σοδειά»

(Southern trees bear a strange fruit. Blood on the leaves and blood at the root, black bodies swingin’ in the Southern breeze, strange fruit hangin’ from the poplar trees.

Pastoral scene of the gallant South, the bulgin’ eyes and the twisted mouth,

Scent of magnolias sweet and fresh, then the sudden smell of burnin’ flesh.

Here is a fruit for the crows to pluck, for the rain to gather, for the wind to suck, for the sun to rot, for the tree to drop.

Here is a strange and bitter crop.)