ΚΙΡΚΗ

Η Θεά-Μάγισσα

Της Dimitra Papanastasopoulou

Η πανέμορφη μάγισσα, με τα υπέροχα, μακριά μαλλιά και την ανθρώπινη μιλιά, θεία της Μήδειας, κατοικούσε μόνη στην Αιαία, «ένα νησί στεφανωμένο από πελάγη ατέρμονα». Ο Στράβωνας στα Γεωγραφικά του λέει ότι το νησί ήταν στο νότιο Λάτιο, ανάμεσα στη Ρώμη και τη Νάπολη, στον κόλπο της Γκαέτας.

Το παλάτι είναι υπέροχο, μαγικό, «χτισμένο με πελεκητά λιθάρια, σε μέρος φυλαγμένο που να βλέπει ολόγυρα», με λύκους και λιοντάρια για φύλακες, μαγεμένα κι αυτά με βοτάνια δικά της.

Πατέρας της ήταν ο Ήλιος και μητέρα της η Πέρση, μία από τις Ωκεανίδες. Ήταν αδελφή του Αιήτη και της Πασιφάης. Αναφέρεται σαν δευτερεύουσα θεότητα, σαν μάγισσα και σαν νύμφη.Με τεράστιες γνώσεις στα βότανα και τις επιδράσεις τους, μεταμόρφωνε τους εχθρούς ή όσους την προσέβαλαν σε ζώα, δίνοντάς τους να πιούν μαγικά ποτά, που τα έφτιαχνε εκείνη.

Τη γνωρίζουμε από την Οδύσσεια, όταν ο Οδυσσέας  ξεβράζεται στις ακτές του νησιού της και μεταμορφώνει τους συντρόφους του σε γουρούνια. Γουρούνια που μιλούν και έχουν συναίσθηση ότι ήταν άνθρωποι.

Ο Οδυσσέας γλυτώνει, λόγω της προστατευτικής παρέμβασης του Ερμή που τού δίνει αντίδοτο: «πάρε αυτό το καλοβότανο και κράτα το, στης Κίρκης σαν μπεις, να σκέπει το κεφάλι σου, κακή ώρα να σε ‘βρει». Το καλοβότανο, εξηγεί ο Ερμής, ξεριζώνοντάς το από τη γη, είναι μια ρίζα μαύρη με λευκό σαν το γάλα άνθος που ονομάζεται μώλυ. Κανένας θνητός δεν έχει τη δύναμη (ή τον τρόπο) να το αποσπάσει από τη γη. Αυτό είναι προνόμιο των θεών.

Ο ευνοημένος από τους θεούς γλυτώνει και ζει με την Κίρκη έναν ολόκληρο χρόνο, μέχρι να καταφέρει να φύγει με τους συντρόφους του.

Είναι εκείνη που δίνει συμβουλές στον Οδυσσέα, πώς θα καταφέρει να πάει στη χώρα των νεκρών, να βρει τον Τειρεσία και να μάθει γιατί ο Ποσειδώνας είναι οργισμένος, αλλά και με ποιόν τρόπο θα τον εξευμενίσει.

«Άνοιξε λάκκο ως μιαν οργιά το φάρδος και το μάκρος κα χύσε γύρω του χοές στους πεθαμένους όλους...και στρέψε αλλού το πρόσωπο, στου ποταμού το ρέμα. Άπειρες τότε εκεί ψυχές των πεθαμένων θα’ ρθουν...σε λίγο θα φανεί ο προφήτης κ ευθύς το δρόμο θα σου πει, του ταξιδιού το μάκρος και στην πατρίδα πώς θα πάς τη θάλασσα περνώντας».

Η ίδια η μάγισσα-θεά, εξουσιάζει τους ανέμους και υπόσχεται καλές καιρικές συνθήκες για το ταξίδι του Οδυσσέα. Δεν παραλείπει να δώσει συμβουλές για την αποφυγή κινδύνων και παγίδων (σειρήνες, σκύλλα, νησί του Ήλιου).

Την κάποτε πανέμορφη Σκύλλα, την είχε μεταμορφώσει η ίδια η Κίρκη σε τέρας, με σώμα έξι σκυλιών που αλυχτούσαν κι έτρωγαν ανθρώπους. Κι αυτό έγινε, επειδή ο Γλαύκος τόλμησε να αρνηθεί τον έρωτά της, προτιμώντας τη Σκύλλα.

Σ’ ένα αρχαίο έπος, την Τηλεγονία ή Τηλεγόνεια, που λέγεται ότι είναι η συνέχεια της Οδύσσειας και αποδίδεται στον Ευγάμονα τον Κυρηναίο, από το οποίο σώζεται μόνο μια περίληψη, αναφέρεται ότι η Κίρκη απέκτησε από τον Οδυσσέα έναν γιό, τον Τηλέγονο. Όταν μεγάλωσε ταξίδεψε μέχρι την Ιθάκη να γνωρίσει τον πατέρα του και επιδόθηκε σε λαφυραγωγία. Ήρθε σε συμπλοκή με τον Οδυσσέα, χωρίς να γνωρίζει ποιός είναι,  τον οποίο τραυμάτισε θανάσιμα με το δόρυ του «εξοπλισμένο με ψαροκόκκαλο σαλαχιού». Ο Οδυσσέας πεθαίνει και το σώμα του μεταφέρεται συνοδεία του Τηλέμαχου και της Πηνελόπης στο νησί της Κίρκης για να ταφεί.

Μετά την ταφή έγιναν δύο γάμοι: ο Τηλέμαχος παντρεύτηκε την Κίρκη και ο Τηλέγονος την Πηνελόπη. Η Κίρκη χάρισε την αθανασία στον Τηλέμαχο και την Πηνελόπη και τους έστειλε στα νησιά των Μακάρων, ενώ ανάστησε και τον Οδυσσέα, κρατώντας τον κοντά της.