ΜΑΡΙ ΤΥΣΣΩ ( 1761-1850)

Τα κέρινα ομοιώματα

Της Δήμητρας Παπαναστασοπούλου

Η ιδιαίτερη προσωπικότητα που εξετάζουμε σήμερα γεννήθηκε στο Στρασβούργο της Γαλλίας. Ο πατέρας της, Γιόζεφ Γκρόσχολτζ, σκοτώθηκε στον Επταετή Πόλεμο δύο μήνες πριν γεννηθεί η Μαρί. Η μητέρα της, Άνν Μαρί Γουάλντερ, αποφάσισε να μετακομίσει στην Βέρνη της Ελβετίας έξι χρόνια αργότερα και να εργαστεί ως οικονόμος στο σπίτι του νεαρού Δρ. Φιλίπ Κούρσιους, του ανθρώπου που θα έπαιζε τον σημαντικότερο ρόλο στη ζωή της ορφανής Μαρί.

Ο Κούρσιους ήταν γιατρός και έφτιαχνε κέρινα ομοιώματα για να δείχνει την ανατομία του ανθρώπινου σώματος. Αργότερα, άρχισε να δημιουργεί και πρόσωπα. Το 1765 μετακόμισε  στο Παρίσι και ίδρυσε ένα «Εργαστήριο Πορτραίτων με Κερί». Την ίδια χρονιά έφτιαξε το κέρινο ομοίωμα της τελευταίας ερωμένης του Λουδοβίκου ΙΕ΄, της Μαντάμ ντυ Μπαρρύ ( είναι το παλιότερο σωζώμενο ομοίωμα).

Το 1766 η Μαρί και η μητέρα της ακολούθησαν τον Δρ. Κούρσιους στο Παρίσι. Η πρώτη έκθεση του Κούρσιους έλαβε χώρα το 1770 και ήταν πετυχημένη, αφού τράβηξε το ενδιαφέρον ενός  μεγάλοτ πλήθους ανθρώπων. Το 1776 η έκθεση μεταφέρθηκε στο Παλαί Ρουαγιάλ, ενώ το 1782 άνοιξε μια δεύτερη, αλλά διαφορετική έκθεση, το «Σπήλαιο των Μεγάλων Κλεφτών», έναν πρόγονο της «Αίθουσας του Τρόμου».

Ο Κούρσιους δίδαξε στην πρόθυμη και ταλεντούχα Μαρί την τέχνη του κι εκείνη άρχισε να εργάζεται μαζί του. Το πρώτο της πορτραίτο (Βολταίρος) το έφτιαξε το 1777, για να ακολουθήσουν στα επόμενα χρόνια μέχρι την επανάσταση(1789) πορτραίτα σημαντικών και ισχυρών προσωπικοτήτων, όπως ο Ζαν Ζακ Ρουσσώ και ο Μπένζαμιν Φράνκλιν.

Στα απομνημονεύματά της (τα έγραψε το 1838) αναφέρει ότι την προσέλαβαν να διδάξει την Ελίζαμπεθ, την αδελφή του Λουδοβίκου ΙΣΤ΄, αποκαλύπτοντας ότι ήταν παρούσα σε πολλές συνομιλίες των βασιλόπαιδων και διαφόρων μελών της Αυλής. Υποστηρίζει ότι ήταν όλοι τους τόσο ευχαριστημένοι με τη δουλειά της, ώστε την κάλεσαν να ζήσει στο ανάκτορο των Βερσαλλιών για 9 χρόνια (δεν υπάρχει καμία άλλη πηγή που να το βεβαιώνει).

Στις 12 Ιουλίου 1789, τα κέρινα κεφάλια του Ζακ Νεκέρ και του Δούκα της Ορλεάνης(έργα του Κούρσιους) παρήλασαν σε μια πορεία διαμαρτυρίας, δύο μόλις μέρες πριν την κατάληψη της Βαστίλλης.

Η Μαρί, ως γνωστή φιλομοναρχική, συνελλήφθη από την επαναστατική κυβέρνηση. Η μέρα του απαγχονισμού της στη γκιλοτίνα ορίστηκε και το κεφάλι της ξυρίστηκε. Ωστόσο, στάθηκε τυχερή και σώθηκε, χάρη στην επέμβαση του Κολό ντ’ Ερμπουά, ενός υποστηρικτή και χρηματοδότη του Κούρσιους.

Η Μαρί άρχισε να φτιάχνει  νεκρικές μάσκες για τα διάσημα θύματα της επανάστασης, όπως ο Λουδοβίκος ΙΣΤ΄, η Μαρία Αντουανέτα, ο Μαρά, ο Ροβεσπιέρος κλπ. Οι μάσκες της, ομολογουμένως εξαιρετικές, παρήλασσαν στους δρόμους του Παρισιού, σαν να ήταν επαναστατικές σημαίες.

Όταν ο Κούρσιους πέθανε(1794) η Μαρί κληρονόμησε τη συλλογή των δικών του κέρινων ομοιωμάτων και τον επόμενο χρόνο παντρεύτηκε τον πολιτικό μηχανικό Φρανσουά Τυσσώ. Γέννησε τρία παιδιά: μια κόρη που πέθανε αμέσως και δύο γιούς, τον Τζόζεφ και τον Φρανσουά.

Το 1802, μετά την Συνθήκη της Αμιένης, η Μαρί έφυγε για το Λονδίνο, παίρνοντας μαζί της τον έναν από τους δύο γιούς της, τον τετράχρονο Τζόζεφ, για να παρουσιάσει εκεί μια συλλογή πορτραίτων στο Λυσέουμ Θήατερ, παράλληλα με ένα φαντασμαγορικό σόου που παρουσίαζε ο Πώλ Φιλιντόρ, ο οποίος εισέπραξε τα μισά κέρδη της.

Η Μαρί Τυσσώ, λόγω των Ναπολεόντιων Πολέμων, δεν μπορούσε να γυρίσει πίσω στη Γαλλία και αποφάσισε να κάνει ένα τουρ με την συλλογή της στα Βρετανικά Νησιά.

Αρκετά χρόνια αργότερα, το 1822, ο μικρότερος γιός της Φρανσουά πήγε να τη βρει και να μείνει μαζί της, μπαίνοντας και στην επιχείρηση της μητέρας του. Ο σύζυγός της παρέμεινε στη Γαλλία και δεν συναντήθηκαν ποτέ ξανά.

Το 1835, μετά από τριάντα τρία χρόνια περιηγήσεων στη Βρετανία, η Μαρί έστησε την πρώτη μόνιμη έκθεση των κέρινων ομοιωμάτων της στην Μαίηκερ Στρητ, στον τελευταίο όροφο του Μπαίηκερ Στρητ Μπαζάρ.

Πέθανε ήσυχα, στον ύπνο της, στο Λονδίνο, σε ηλικία 88 ετών.