ΜΥΚΗΝΑΪΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ

Τεχνική τοιχογραφιών, χέρια και καλλτέχνες

Της Dimitra Papanastasopoulou

Συνήθως οι τοιχογραφίες δημιουργούνται πάνω σε μια επιφάνεια, ένα υπόστρωμα λεπτού στρώματος λευκού ασβεστοκονιάματος που βρίσκεται πάνω σ’ ένα χοντρότερο, πιο τραχύ ενισχυτικό στρώμα.

Ενώ το μεγαλύτερο μέρος της ζωγραφικής γινόταν πάνω σε φρέσκο, υγρό ασβεστοκονίαμα και διατηρείται καλά, ορισμένες λεπτομέρειες προστέθηκαν αργότερα, όταν το ασβεστοκονίαμα είχε στεγνώσει και, κατά συνέπεια, έχουν σβήσει τελείως  ή είναι εξαιρετικά αμυδρές.

Περιστασιακά, το σχέδιο σε απόχρωση κίτρινης ώχρας διακρίνεται κάτω από την τελειωμένη ζωγραφική ή τα αποτυπώματα των γραμμών περιγράμματος διατηρούνται στο ασβεστοκονίαμα. Κανένα ίχνος από συνδετικά υλικά οργανικής φύσης, όπως το ασπράδι του αυγού που χρησιμοποιείται στην τέμπερα, δεν έχει εντοπιστεί μετά τη σχετική ανάλυση.

Μια κλασική μυκηναϊκή παλέτα αποτελείται από μια ευρεία γκάμα χρωμάτων γαιώδους σύστασης τα οποία προέρχονται από φυσικά ορυκτά. Η ώχρα και ο αιματίτης –ορισμένες φορές σε ακατέργαστη και άλλες φορές σε καμένη κατάσταση- χρησιμοποιούνταν για όλες τις αποχρώσεις από το κόκκινο στο κίτρινο, ο άνθρακας για το μαύρο και ο ασβέστης  ή ο άργιλος για το λευκό, όπου το φόντο δεν επαρκούσε.

Σπάνια, δημιουργούνταν εντυπωσιακές λεπτομέρειες με το «κόψιμο» του χρώματος πάνω στο υπόστρωμα ασβεστοκονιάματος. Στη φύση υπάρχει ένα ορυκτό μπλέ, αλλά οι Μυκηναίοι προτιμούσαν το αιγυπτιακό μπλέ, μια σύνθεση από οξείδιο του χαλκού που κατασκευαζόταν ειδικά γι’ αυτή τη χρήση. Στη λάρνακα της Αγίας Τριάδος είχε χρησιμοποιηθεί κονιορτοποιημένο λάπις λάζουλι.

Το πράσινο το έπαιρναν είτε από ανάμιξη μπλέ με ώχρα είτε κονιορτοποιώντας μαλαχίτη. Άλλες αποχρώσεις που χρειάζονταν τις αποκτούσαν μέσω ανάμιξης.

Δεν έχουν αναγνωριστεί ακόμη τα «χέρια» κάποιου συγκεκριμένου καλλιτέχνη, αλλά είναι προφανές – και μόνον από το Ακρωτήρι της Θήρας- ότι πολλά διαφορετικά «χέρια» συνέβαλλαν στο συνολικό έργο.

Οι καλλιτέχνες της περιοχής του Αιγαίου ήταν γενικά ικανοί και ορισμένοι από αυτούς υπήρξαν μοναδικοί. Όλοι τους μοιράζονταν ένα παρόμοιο σύνολο προτύπων, όπως το κόκκινο χρώμα του δέρματος για τους άνδρες και το λευκό για τις γυναίκες, το κίτρινο για τα λιοντάρια , το λευκό για τις σφίγγες, και το μπλέ για τις μαϊμούδες.

Τα μάτια απεικονίζονταν μετωπικά στην κατατομή ενός προσώπου, στις ώριμες γυναίκες εμφανιζόταν το διπλοσάγονο και τα ξυρισμένα κεφάλια ήταν μπλέ.

Μερικές φορές επιχειρούσαν μια στάση τριών τετάρτων, όπως στην Πύλο και στη Θήρα, αλλά η προσπάθεια δεν είχε πάντοτε επιτυχία. Πάντως, ακόμη και σ’ αυτές τις περιπτώσεις το κεφάλι εξακολουθούσε να απεικονίζεται στο προφίλ του. Συχνά υποδηλωνόταν μια αίσθηση βάθους με φιγούρες ή αντικείμενα  που αλληλοκαλύπτονταν. Περιστασιακά είναι πιθανόν να φανεί το σημείο όπου ένα έργο είχε δουλευτεί ξανά, όπως για παράδειγμα η σκηνή των ταυροκαθαψίων από την Τίρυνθα, όπου μπορούν να εντοπιστούν τρεις ουρές.