ΜΥΚΗΝΑΪΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ

Υλικά και Τεχνολογία

Μεταλλουργία- Χρυσός

Της Dimitra Papanastasopoulou

Κατά την Μυκηναϊκή εποχή τα μόνα αποθέματα μετάλλου που υπήρχε τρόπος να δουλευτούν στην νότια Ελλάδα ήταν, κατά πάσα πιθανότητα, εκείνα της ανατολικής Αττικής στο Λαύριο, όπου παράγονταν χαλκός και μόλυβδος∙ ο μόλυβδος περιείχε ασήμι.

Στην Μακεδονία υπήρχαν πλούσιες πηγές χαλκού και χρυσού. Παρά την έλλειψη πηγών ορυκτών μετάλλων, λοιπόν, στο μεγαλύτερο μέρος της Ελλάδας, η μυκηναϊκή κοινωνία χρησιμοποιούσε μέταλλα σε τεράστιες ποσσότητες και η έρευνα για αυτά αποτελούσε έναν από τους παράγοντες του εκτεταμένου εμπορικού τους.

Ο χρυσός ήταν αφειδώς διαθέσιμος και χρησιμοποιούνταν συχνά σε αγγεία, κοσμήματα και δαχτυλίδια, καθώς επίσης και στα πιο εξωτικά αντικείμενα των λακκοειδών τάφων. Τα χρυσά δαχτυλίδια-σφραγίδες είναι χαραγμένα με περίτεχνες σκηνές που συχνά φαίνεται να έχουν έναν λατρευτικό συμβολισμό: ένα από τα πλέον αντιπροσωπευτικά παραδείγματα είναι το δαχτυλίδι της Μεγάλης Θεάς, μέρος ένός θησαυρού με πολύτιμα αντικείμενα που βρέθηκε στον Περίβολο Α των βασιλικών τάφων. Απεικονίζει μια καθισμένη γυναίκα, ίσως μια θεά ή μια ιέρεια που κρατά άνθη παπαρούνας στα χέρια της και την πλαισιώνει μια γυναίκα, η οποία κρατά λουλούδια. Η ίδια δεξιοτεχνία και λεπτότητα σε μικρή κλίμακα συναντάται στο δαχτυλίδι Δαίμονες από τον θησαυρό της Τίρυνθας, το οποίο απεικονίζει όρθια πλάσματα με φολιδωτή ράχη που κρατούν ρυτά για να κάνουν προσφορές σε μια καθιστή ανθρώπινη φιγούρα.

Άλλα δαχτυλίδια, συμπεριλαμβανομένων ορισμένων με σκηνές από κυνήγι, έχουν βρεθεί σε προγενέστερες ταφές σε θαλαμωτούς τάφους σε πολλούς αρχαιολογικούς χώρους. Το γεγονός ότι αυτά τα ανατικείμενα ήταν πολύτιμα, καταδεικνύεται από την ανακάλυψη δειγμάτων πολυφορεμένων, η διακόσμηση των οποίων μόλις που διατηρείται, σε μεταγενέστερα πλαίσια, όπως στους τάφους του 12^ου αιών στην Περατή της ανατολικής Αττικής. Αυτό το αντικείμενο και η τεχνική εγχάραξης έχει πολλά κοινά με τις πέτρινες σφραγίδες.

Οι τεχνικές του κοκκώδους επιχρίσματος και του κλουαζονέ χρησιμοποιούνταν από χρυσοχόους για να δημιουργήσουν αντικείμενα εκπληκτικής λεπτότητας.

Η τεχνική κλουαζονέ ενείχε τη συγκόληση ενός λεπτού σύρματος πάνω σε μια βάση, όπως αυτή ενός δαχτυλιδιού ή λαβή ενός σπαθιού, όπου δένονταν ψηφίδες γυαλιού ή πέτρας. Οι λαβές των σπαθιών ή των εγχειριδίων μπορούσαν να είναι περίτεχνα διακοσμημένες με ένθετες ψηφίδες από λάπις λάζουλι ή κρύσταλλο.

Το κοκκώδες επίχρισμα χρησιμοποιούσε σταγόνες χρυσού, τοποθετημένες με ακρίβεια για να διακοσμούν χάντρες, δαχτυλίδια και άλλα αντικείμενα, όπως έναν βάτραχο από την Πύλο ή μια άγρια αίγα από την Θήβα.

Και οι δύο τεχνικές απαιτούν μεγάλη δεξιοτεχνία και ιδιαίτερα ακριβή έλεγχο της θερμοκρασίας.

Η τεχνική της διακόσμησης με ένθετα στοιχεία (μαρκετερί) χρησιμοποιούνταν επίσης συχνά. Ο χρυσός τοποθετούνταν ψηφιδωτά στις λεπίδες των χάλκινων σπαθιών. Ο χρυσός, το ασήμι και το μαύρο σμάλτο (ενώσεις χαλκού και ενώσεις χαλκού με διακοσμητική επικάλυψη κράματος αργύρου), έμπαιναν ένθετα σε λεπίδες εγχειριδίων για να απεικονίσουν ένα κυνήγι λιονταριού, γεωμετρικά  ελικοειδή διακοσμητικά ή λεοπαρδάλεις και στοιχεία από τη θαλάσσια ζωή.

Τα κοιλώματα των απλών ή των κολονάτων κυπέλλων διακοσμούνταν με φυλλώματα φυτών, ή ακόμη και κεφαλές ανθρώπων σε προφίλ. Αυτή η τεχνική χρησιμοποιούνταν και στην Εγγύς Ανατολή- χαρακτηριστικό ένα ασημένιο κύπελλο με κεφάλια ταύρων από την Έγκωμη της Κύπρου- και στην Κρήτη, όπως επίσης στην ελληνική ενδοχώρα.

Πινακίδες που βρέθηκαν στην Πύλο σε Γραμμική Β γραφή, περιγράφουν χρυσά αγγεία ή χρυσαφένια έπιπλα(μάλλον καλυμμένα με φύλλα χρυσού ή διακοσμημένα με ένθετες χρυσές ψηφίδες).