ΜΥΚΗΝΑΪΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ

ΥΛΙΚΑ ΚΑΙ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ

Της Dimitra Papanastasopoulou

Τα περιεχόμενα των τάφων μας παρέχουν πληθώρα πληροφοριών σχετικά με τα υλικά που ήταν διαθέσιμα στον μυκηναϊκό κόσμο, μας δείχνουν την δεξιοτεχνία και την γνωστή τεχνολογία που χρησιμοποιούσαν για την επεξεργασία των υλικών, καθώς και την ποικιλία των παραγόμενων προϊόντων.

Η αγγειοπλαστική, η μεταλλουργία, το λέξευμα της πέτρας και του ελεφαντόδοντου, η χρήση του γυαλιού, μαρτυρούν την εξιδείκευση και την  καλλιτχνική τους αξία.

Όσο για την παραγωγή υφασμάτων, λάξευμα ξύλου, δημιουργία αρωμάτων κ.α. οι πληροφορίες είναι έμμεσες και πολλά συμπεραίνονται από τις τοιχογραφίες και τις πολύτιμες πινακίδες (σε γραφή Γραμμική Β).

Θα ξεκινήσουμε, εξετάζοντας την κεραμική.

Ο πηλός που επέλεγαν ήταν καλής ποιότητας και ταίριαζε στη χρήση για την οποία προοριζόταν το αγγείο, παίρνοντας το σχήμα του από τον τροχό του κεραμοποιού και ψημένος μετά σε υψηλή θερμοκρασία για να διασφαλιστεί η ανθεκτικότητά του.

Τα σχήματα ήταν τυποποιημένα και συμπεριελάμβαναν κύπελα με πόδι, κύπελα με μια λαβή, κύλικες χαμηλούς και κύλικες κολονάτους, αγγεία για επιτραπέζια χρήση βαθιά ή ρηχά. Ωστόσο, τα επίπεδα πιάτα ήταν άγνωστα.

Τα δοχεία αποθήκευσης κυμαίνονταν από μεγάλα πιθάρια ύψους ενάμιση μέτρου (ή και περισσότερο), από αμφορείς με στενό λαιμό και διαφορετικά μεγέθη και, βέβαια, στο χαρακτηριστικό μυκηναϊκό πιθάρι με το λοξό στόμιο- κάτι που διευκόλυνε τον έλγχο της ροής του περιεχομένου του.

Τα μεγάλα πιθάρια χρησίμευαν για την μεταφορά λαδιού, ενώ τα μικρότερα, συχνότατα περίτεχνα διακοσμημένα, περιείχαν αρωματικά λάδια ( για προσφορές σε τάφους). Άλλα πιθάρια με τρεις λαβές για την ασφάλιση του πώματος, περιείχαν αλοιφές ή πολτούς. Επίσης, υπήρχαν δοχεία για τις παιδικές τροφές.

Τα κεραμικά ρυτά- η ονομασία που δόθηκε στα αγγεία με σχήμα χωνιού για μετρημένη εκροή ή για τις ιεροτελεστίες- φτιάχνονταν και σε περίτεχνα σχήματα,όπως κεφαλών ζώων(σε μίμηση παραδειγμάτων πολύτιμων μετάλλων).

Τρίποδα αγγεία μαγειρικής και ορθογώνιες σχάρες ψησίματος κατασκευάζονταν από έναν χονδρό, ειδικά επεξεργασμένο πηλό που άντεχε περισσότερο τη θερμοκρασία της πυροστιάς.

Ο πηλός χρησιμοποιούνταν και για μεγάλες λεκάνες, λάρνακες(κιβώτια ταφής) και για μεγάλες μπανιέρες. 

Οι ταχείες αλλαγές στον τρόπο κατασκευής διαθόθηκαν γρήγορα στον μυκηναϊκό κόσμο. Γι’ αυτόν τον λόγο ο Σουηδός ειδικός Άρν Φούρμαρκ κατάφερε να συντάξει ένα βιβλίο όπου έδειχνε πώς τα πρότυπα κατασκευής και τα διακοσμητικά σχέδια άλλαζαν με την πάροδο του χρόνου, σε μια αλληλουχία κοντινής χρονολόγησης. Έτσι, ξεχωριστά τα αγγεία μπορούν να χρονολογηθούν με ακρίβεια σ’αυτήν την αλληλουχία εξέλιξης.

Τα πρότυπα εφαρμόστηκαν πριν το φούρνισμα με ένα περίβλημα πλούσιο σε σίδηρο που πυρακτωνόταν παίρνοντας ένα γυαλιστερό κόκκινο ή μαύρο χρώμα, ανάλογα με την ατμόσφαιρα του φούρνου. Στο σύνολό της, η μυκηναϊκή διακόσμηση δημιουργείται σε παράλληλες ζώνες με το χαμηλότερο μέρος των περισσότερων αγγείων, που είναι χρωματισμένα με μια ράβδωση ή, στις μεταγενέστερες περιόδους με συμπαγές χρώμα. Τα χρησιμοποιούμενα πρότυπα είναι συχνά τόσο στυλιζαρισμένα ώστε το αρχικό σχέδιο εντοπίζεται με μεγάλη δυσκολία.

Τα πρώιμα πρότυπα περιλαμβάνουν διπλούς πελέκεις, φύλλα, έντονους μαιάνδρους, ακόμη και ένα είδος διάστιξης ή σφουγγαρίσματος που μιμείται το τσόφλι του αυγού. Οι μαίανδροι εξακολουθούν να προτιμούνται, ενώ τα καλαίσθητα λουλούδια και οι ελικοειδείς αυλακώσεις είναι κοινές στην Ανακτορική Περίοδο, μαζί με τα φατνώματα σε ορθές γωνίες και τεθλασμένε γραμμές.

Τα μεταγενέστερα σχέδια είναι συχνά χρωματισμένα με λεπτότερο πινέλο και μπορούν να είναι εξαιρετικά λεπτομερή. Η διακόσμηση με φιγούρες ανθρώπων άνθισε επίσης κατά τη διάρκεια της Ανακτορικής Περιόδου,όταν τα αγαπημένα θέματα σε μεγάλους κρατήρες είναι σκηνές μς άρματα ή ταύρους. Αυτά τα σχέδια είναι ιδιαίτερα δημοφιλή στην Κύπρο και μέρος της παραγωγής των κέντρων της Αργολίδας ίσως προοριζόταν για εξαγωγή στο νησί.

Σκηνές με φιγούρες επανεμφανίστηκαν μετά τις καταστροφές του 1.200 π.Χ., αλλά είναι σχετικά σπάνιες. Περιλαμβάνουν το φημισμένο Αγγείο του Πολεμιστή που βρέθηκε από τον Σλήμαν, έναν ιδιαίτερα μεγάλο κρατήρα, διακοσμημένον σε κάθε πλευρά με μια φάλαγγα στρατιωτών που προελαύνουν για τη μάχη.

Αξιοσημείωτα, αλλά ασυνήθιστα παραδείγματα συνδυασμού τεχνικής του τροχού και χειροποίητης τεχνικής  αποτελούν οι «άσχημες» φιγούρες και τα συσπειρωμένα φίδια από τον Ναό των Μυκηνών, η Γυναίκα της Φυλακωπής και οι φιγούρες αγελάδων, από ένα ιερό του 12^ου π.Χ. αιώνα στο νησί της Μήλου.