ΠΟΛΕΙΣ ΤΟΥ ΜΥΚΗΝΑΙΚΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ

Μέρος Γ΄

Της Dimitra Papanastasopoulou

Συνεχίζουμε την αναφορά μας αυτή την εβδομάδα με τις πόλεις Ορχομενός, Πύλος και Σπάρτη.

Ορχομενός

Σύμφωνα με τον μύθο ήταν πατρίδα του βασιλιά Μινύα. Η τοποθεσία βρίσκεται πάνω σε ένα βραχώδες ύψωμα στην ΒΔ λεκάνη της λίμνης Κωπαϊδας, μιας ρηχής λίμνης που πλημμύριζε ένα μέρος του κάμπου, καθώς τα νερά της ανέβαιναν και κατέβαιναν.

Ήδη από την Πρώιμη Εποχή του Χαλκού, το 2500π.Χ. ο Ορχομενός ήταν πολύ σημαντικός και υπάρχουν ίχνη μυκηναϊκών κτισμάτων κάτω από την κλασική και την ελληνιστική πόλη. Μια ποικιλία από κομμάτια τοιχογραφιών από πολλές περιοχές παρέχει περαιτέρω αποδείξεις για την ευημερία των κατοίκων του.

Ο πλούτος του άρχοντα του Ορχομενού φαίνεται μέσα από τα ερείπια ενός εξαιρετικά περίτεχνου  θολωτού τάφου, ο οποίος μπορεί άνετα να συγκριθεί με τον Θησαυτρό του Ατρέα στις Μυκήνες.  Αν και έχουν σωθεί μόνον οι χαμηλότεροι τοίχοι και ο παράπλευρος θάλαμος, εφ’ όσον η τοιχοποιία αφαιρέθηκε σε μεγάλο ποσοστό για να χτιστεί ελληνιστικό θέατρο, η ποιότητα του χτισίματος και η εξαιρετική εγχάρακτη διακόσμηση της σκεπής του πλαϊνού θαλάμου εντυπωσιάζουν.

Η τεράστια ακρόπολη, σήμερα γνωστή ως Γλας, περίπου δέκα χιλιόμετρα μακριά στην άλλη πλευρά της λίμνης, ήταν σίγουρα εξαρτώμενη από τον άρχοντα του Ορχομενού. Τα κυκλώπεια τείχη της, μήκους 2,6 χλμ. Κατασκευάστηκαν κατά τον 13^ο π.Χ. αι. πάνω σ’ ένα κομμάτι γης που κάποτε ήταν νησίδα.

Είναι, όμως, σαφές ότι ένα μεγάλο μέρος της λίμνης αποξηράνθηκε από Μυκηναίους μηχανικούς την ίδια εποχή για να αυξηθεί η καλλεργήσιμη γη – ένα έργο που χρειάστηκε να περάσουν δεκάδες δεκάδων αιώνων μέχρι να επιχειρηθεί ξανά. 

Εντός των τειχών υπήρχαν μεγάλα κτίρια σε ανακτορικό ρυθμό, σιταποθήκες  και- ίσως- στάβλοι. Μια φωτιά κατέστρεψε τα πάντα στα τέλη του 13^ου π.Χ. αιώνα και δεν    ξανακατοικήθηκε.

Πύλος

Η περιοχή του Νέστορα, του γηραιότερου και σοφότερου των Αχαιών ηρώων, είχε το κέντρο της στην αμμώδη Πύλο. Έχουμε τουλάχιστον τρείς περιοχές στην Πελοπόννησο να μοιράζονται αυτό το όνομα κατά την Κλασική Περίοδο, ωστόσο, η ανακάλυψη ενός μυκηναϊκού ανακτόρου στον άνω Εγκλιανό, κοντά στον κόλπο του Ναβαρίνου,κάνει σαφές ότι η Πύλος ήταν πρωτεύουσα της Μεσσηνίας  κατά την Ύστερη Εποχή του Χαλκού και το ανάκτορο είναι γνωστό ως Ανάκτορο του Νέστορα.

Από την αρχή της Μυκηναϊκής Περιόδου πλούσιες ταφές σε τύμβους και θολωτούς τάφους που έχουν βρεθεί στην ευρύτερη περιοχή υποδηλώνουν ότι υπήρξε μία από τις πλέον ευημερούσες περιοχές της Πελοποννήσου.

Το ανάκτορο βρίσκεται σχετικά κοντά στη θάλασσα, σε μια τοποθεσία με εύφορο, αλλά ανώμαλο έδαφος, πάνω σε μια κορυφογραμμή ανάμεσα σε δύο ρεματιές που προσφέρουν φυσική προστασία.

Σε μια πρώιμη περίοδο, το ανάκτορο, τοποθετημένο πάνω σ’ έναν χαμηλό λόφο, περιβαλλόταν από ένα οχειρωματικό τείχος, αλλά το μεταγενέστερο κτίσμα-πιο κοντά στη θάλασσα- φαίνεται απροστάτευτο. Πρόκειται για την καλύτερα διατηρημένη μυκηναϊκή τοποθεσία ανακτόρου.

Το ανάκτορο καταστράφηκε από μια μεγάλη και βίαιη φωτιά κατά τη διάρκεια του 13^ου π.Χ. αιώνα, πιθανόν πριν την καταστροφή των Μυκηνών.

Σπάρτη

Ως μυθική πατρίδα του Μενελάου και της Ελένης, η Σπάρτη πρέπει να υπήρξε μία από τις σπουδαιότερες μυκηναϊκές πόλεις. Καθώς βρίσκεται στην κοιλάδα του Ευρώτα, απολάμβανε πολλά φυσικά πλεονεκτήματα. Αν και τα ευρήματα είναι λιγοστά, μάλιστα στην περιοχή της κλασικής πόλης δεν έχει βρεθεί κανένα μυκηναϊκό στοιχείο,βρέθηκε ένας θολωτός τάφος στο Βαφειό, μέσα στον οποίο υπήρχαν σφυρήλατα χρυσά κύπελα, διακοσμημένα με σκηνές από κυνήγι ταύρων. Κοντά στο Μενελάειο- ένα μνημείο προς τιμήν του Μενελάου και της Ελένης από την Αρχαϊκή Περίοδο, υπάρχουν θεμέλια μιας σημαντικής έπαυλης, ίσως ενός πρώιμου ανακτόρου.

Η Σπάρτη ήταν μία από τις κύριες κοινωνίες των Δωριέων, οι οποίοι, σύμφωνα με την παράδοση έφθασαν στην Πελοπόννησο «ογδόντα χρόνια μετά τον Τρωικό Πόλεμο».