ΠΟΛΕΙΣ ΤΟΥ ΜΥΚΗΝΑΪΚΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ

Μέρος Α΄

Της Dimitra Papanastasopoulou

Ο κατάλογος Νεών στο Β΄βιβλίο της Ιλιάδας, με τις λεπτομέρειες για τους αριθμούς και την προέλευση των πλοίων, τα οποία είχαν συγκεντρωθεί για την εκστρατεία εναντίον της Τροίας, ταιριάζει με την κατανομή των κυρίων μυκηναϊκών  τοποθεσιών στην νότια Ελλάδα.

Κάποιες από αυτές, όπως η Μεσσηνία, δεν αποτελούσαν πλέον σημαντικά κέντρα όταν ο Όμηρος δημιούργησε τα έπη του. Ο αριθμός των πλοίων και των ανδρών που παραχωρήθηκαν από τους συμμάχους του Αγαμέμνονα αντιστοιχεί επαρκώς με τη δυνατότητα κάθε περιοχής, απέχοντας άπό την ποιητική άδεια. Ή, λοιπόν, ο Όμηρος διέθετε εξαιρετική γνώση γεωγραφίας, μαζί με πηγές ή είχαν καταφέρει να διασωθούν εξαιρετικά μνήμες εκείνης της εποχής ως τις μέρες του ποιητή.

Κάθε μια πόλη επικεντρώνεται γύρω από μια οχυρωμένη ακρόπολη σε στρατηγικό σημείο, κοντά στο πολύτιμο νερό και σε εύφορη αγροτική περιοχή, πολύ συχνά κοντά στη θάλασσα. Η ιστορία της καθεμιάς ποικίλλει: ορισμένα μέρη, όπως οι Μυκήνες, απλά εξελίχθηκαν σε χωριά ή κάτι παραπάνω, ενώ στην Αθήνα η οικοδόμηση κατά την Αρχαϊκή και Κλασσική Περίοδο απομάκρυνε τα περισσότερα ίχνη της Ηρωϊκής Εποχής.

Η αρχαιολογική έρευνα και η περίπτωση της ανακάλυψης είναι τόσο άνισα μεταξύ τους, ώστε κάθε τοποθεσία/πόλη παρουσιάζει ένα διαφορετικό, μερικές φορές ασύνδετο τμήμα της μυκηναϊκής κοινότητας και των επιτευγμάτων της.

Ας δούμε, τώρα, τις πόλεις:

 Άργος

Υπήρξε ένα έλασσον κέντρο που πθανόν ήλεγχε τους δρόμους από τον Αργείο κάμπο ως τα βουνά της Αρκαδίας. Τα ερείπια περιλαμβάνουν σημαντικά κτίσματα και πολυάριθμους θαλαμωτούς τάφους, καθώς και έναν θολωτό.

Στο τέλος της μυκηναϊκής περιόδου το Άργος εξελίχθηκε και παρέμεινε ως το τέλος η πιο σημαντική πόλη της Αργολίδας. Ο Αισχύλος μας το δείχνει όταν αποκαλεί τους Μυκηναίους «Αργείους».

Αθήνα

Τα Κυκλώπεια τείχη της γύρω από την Ακρόπολη πιθανόν να διασώθηκαν μέχρι την Περσική λεηλασία το 480π.Χ. Ελάχιστοι μυκηναϊκοί θαλαμωτοί τάφοι και ένας θολωτός στο Μενίδι, στις νότιες παρυφές της σύγχρονης Αθήνας έχουν σωθεί μέσα στους αιώνες, λόγω της έντονης οικοδομικής δραστηριότητας.

Δεν γνωρίζουμε τίποτε για την τύχη της Αθήνας κατά τις καταστροφές του 1200π.Χ., ωστόσο η πόλη άκμαζε και ήταν μία από τις πλέον ευημερούσες κοινότητες της Σκοτεινής Υπομηκυναϊκής Περιόδου.  Η παράδοση υποστηρίζει ότι οι κάτοικοι της Αθήνας ήταν αυτόχθονες και όχι νεοφερμένοι.

Ιθάκη

Παρά τις προσπάθειες για τον εντοπισμό της Ιθάκης του Οδυσσέα, ελάχιστα έχουν βρεθεί που να υποδεικνύουν με βεβαιότητα το θρυλικό βασίλειο. Πάνω στο νησί της σημερινής Ιθάκης υπάρχουν μυκηναϊκές τοποθεσίες, μαζί και με την σπηλιά του όρμου της Πόλης, η οποία εντοπίστηκε ακριβώς στη θέση της Ομηρικής περιγραφής, αλλά δεν βρέθηκε κανένα σημαντικό κτίσμα ή τάφος.

Η Κεφαλλονιά, που ήταν μέρος της επικράτιας του Οδυσσέα, έχει κοιμητήρια με μεγάλους θαλαμωτούς τάφους του 12^ου π.Χ. αι. και κάποια κομμάτια από χάλκινους τρίποδες, σαν εκείνους που είχε κρύψει ο Οδυσσέας, αλλά, πάλι, τίποτε άλλο σημαντικό.

Ιωλκός

Ήταν το λιμάνι του βασιλείου  του Ιάσονα, στον μυχό του Παγασητικού Κόλπου. Βρέθηκαν ουσιαστικά μυκηναϊκά ερείπια- κάτω από την σύγχρονη πόλη του Βόλου- και ένας αξιόλογος αριθμός τάφων στην περιοχή. Οι αρχαιολόγοι εξετάζουν και την περίπτωση, η αρχαία Ιωλκός να βρισκόταν στο σημερινό Διμήνι, μόλις λίγα χιλιόμετρα παραμέσα, όπου βρέθηκαν σύο εντυπωσιακοί θολωτοί τάφοι και μια μυκηναϊκή πόλη. Η αρχαία πόλη ήταν σημαντική κατά τη διάρκεια της Σκοτεινής Περιόδου.