ΔΙΟΝ

ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟΣ ΧΩΡΟΣ

Μέρος Γ΄

Της Dimitra Papanastasopoulou

Στο σημερινό, τελευταίο αφιέρωμα στο Δίον, θα σας ξεναγήσω στο Ιερό της θεάς Δήμητρας, εκεί όπου βρίσκονται τα παλαιότερα ως τώρα ιερά κτίσματα (6^ος π.Χ. αιώνας), εκεί όπου βρέθηκε και ο εξαιρετικός μυκηναϊκός σφραγιδόλιθος του 15^ου π.Χ. αιώνα.

Το ιερό κατασκευάστηκε από λίθους και πλίνθους και δύο αιώνες αργότερα αντικαταστάθηκε από δύο δωρικούς ναούς εν παραστάση, το εσωτερικό των οποίων διέθετε ξύλινα θρανία, πάνω στα οποία τοποθετούσαν τα αφιερώματα στη θεά: πήλινα ειδώλια, κοσμήματα, λυχνάρια, μικρά αγγεία. Η ανασκαφή έφερε στο φως τις βάσεις των λατρευτικών αγαλμάτων καθώς και ένα μαρμάρινο κεφάλι της Δήμητρας (4^ος π.Χ. αιώνας).

Η ταύτιση της λατρείας της επιβεβαιώνεται από μία επιγραφή, χαραγμένη στη βάση ενός αγγείου, στην οποία αναγράφεται το όνομα της θεάς.

Στα κλασικά χρόνια χτίστηκαν εκεί κοντά μονόχωροι ναϊσκοι με λίθινα τραπέζια μπροστά από το λατρευτικό άγαλμα, όπου τοποθετούσαν τους πρώτους καρπούς της συγκομιδής, τις λεγόμενες απαρχές.

Υπάρχει πιθανότητα σε έναν από αυτούς να λατρευόταν και η Βαυβώ- η γυναίκα που με τα άσεμνα αστεία της προκάλεσε το γέλιο της θλιμμένης θεάς από τον χαμό της μονάκριβης Κόρης.

Τρία πηγάδια εντοπίστηκαν δίπλα στο ναό, προφανώς μια τοπική επανάληψη του Καλλίχορου φρέατος- της ιερής πηγής της Ελευσίνας.

Το ιερό της Δήμητρας είναι το αρχαιότερο που ανασκάφτηκε ως τώρα στη Μακεδονία, με μια αδιάκοπη λειτουργία ως τον 4^ο μ.Χ. αιώνα. Στα ανατολικά του ναού κυλά το ποτάμι του Δίου, πλωτό στα αρχαία χρόνια, όπως μας παραδίδει ο Παυσανίας, ένα μυστηριακό ποτάμι, αφού ο μύθος θέλει να έχει σχέση με τον Ορφέα και την αποτρόπαια σφαγή του απότ τις μαινάδες της περιοχής.

Η παράδοση αναφέρει ότι οι μαινόμενες γυναίκες, σκότωσαν με τα ίδια τους τα χέρια στους πρόποδες του Ολύμπου, όχι μακριά από το Δίον, τον εκλεκτό μουσικό, επειδή οι μελωδίες του μάγευαν ανθρώπους, ζώα και φυτά. Ύστερα, σκέφτηκαν να πλύνουν τα ματωμένα τους χέρια στα νερά του Ελικώνα, ο οποίος έρρεε στην χαράδρα του Ολύμπου. Το ποτάμι εξαφανίστηκε για να μη δεχθεί το μίασμα και ξαναβγήκε στην επιφάνεια στο Δίον- αυτή τη φορά με άλλο όνομα- Βαφύρας.

Το νερό έπαιζε πάντα αποφασιστικό ρόλο στον τόπο και ως τις μέρες μας εξακολουθεί να επιβάλλει την παρουσία του με συνεχείς πλημμύρες.

Ένας ναός δίπλα σε ιερή πηγή αφιερώθηκε στην Άρτεμη στα κλασικά χρόνια, για να παραχωρήσει  τη θέση του στην Ίσιδα Λοχία( βρέθηκαν δύο χαμηλά βάρθρα που έφεραν πλάκες με λαξευμένα αποτυπώματα ποδιών και αναθηματικές επιγραφές προς τιμήν της)- τη θεά που αντικατέστησε την Άρτεμη, ενώ λίγο πιο πέρα στήθηκε αφιέρωμα στην θεά Αφροδίτη Υπολυμπιδία.

Το νερό, υπό μορφήν φοβερών πλημμυρών, μαζί με τον οργισμένον Εγκέλαδο, αποφάσισε να στερήσει τη ζωή στο Δίον τον 4^ο μ.Χ. αιώνα. Τα ερείπια σκεπάστηκαν από τα νερά, πριν έρθει ο Θεοδόσιος να τα καταστρέψει. Ο αρχαίος ιερός τόπος βυθίστηκε στη σιωπή, με μόνο τον ήχο του νερού να σιγοψιθυρίζει τα λατρευτικά άσματα, για αιώνες πολλούς.