ΜΥΚΗΝΑΪΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ

Υλικά και Τεχνολογία

Χαλκός και ορείχαλκος

Της Dimitra Papanastasopoulou

Ο χαλκός και ο  ορείχαλκος(κράμα χαλκού και κασσίτερου με αναλογία 9/1) ήταν τα κυρίαρχα μέταλλα σε χρήση, αλλά δεν μπορούν να διαχωριστούν χωρίς χημική ανάλυση και ο όρος μπρούντζος χρησιμοποιείται  γενικά και αδιάκριτα.

Ο χαλκός είναι πιο εύκαμπτος, ελατός και επομένως καταλληλότερος για αντικείμενα που χρειάζονται ένα φύλλο μετάλλου (αγγεία, πανοπλίες), ενώ ο ορείχαλκος, με χαμηλότερο σημείο τήξης, είναι ευκολότερο να διαμορφωθεί σε διάφορα περίπλοκα σχήματα (σπαθιά και δόρατα, πελέκεις, χειρολαβές, γυαλισμένους καθρέφτες). Είναι τόσο σκληρότερος όσο και πιο εύθραυστος.

Τον χαλκό τον προμηθεύονταν από το Λαύριο, την Κύπρο και την Σαρδηνία, ενώ η προέλευση του κασσίτερου παραμένει αβέβαιη, καθώς δεν υπάρχουν γνωστές πηγές στο Αιγαίο και η αναζήτηση των Μυκηναίων για κασσίτερο παρείχε άλλο ένα αίτιο για την επέκταση του εμπορίου. Εφ’ όσον, όμως, το μέταλλο αυτό μπορεί να ανακυκλωθεί τόσο εύκολα, μεγάλη προσότητα μπρούντζου έχει χαθεί, ιδίως σε ό,τι αφορά τα αντικείμενα καθημερινής χρήσης που δεν τοποθετούνταν μέσα στους τάφους.

Κομμάτια λιωμένου μπρούντζου από τις καταστροφές των ανακτόρων, υποδηλώνουν ότι οι ξύλινες πόρτες και άλλα αντικείμενα κοσμούνταν με μπρούντζινα κομμάτια (μεταλλικά εξαρτήματα, καρφιά, συνενώσεις). Οι μεντεσέδες σε ορισμένες πόρτες προστατεύονταν από τη φθορά με βαριά μπρούντζινα καλύμματα, τοποθετημένα μέσα σε υποδοχές πέτρινων δοκαριών, οριζοντίων και καθέτων. Μπρούντζινα σπαθιά και δόρατα, εγχειρίδια, μαχαίρια και τσεκούρια, συχνά αποτελούσαν ταφικά ευρήματα.

Άλλα κομμάτια στρατιωτικού εξοπλισμού συμπεριλάμβαναν ασπίδες και εξαρτήματα αρμάτων, καθώς επίσης και πανοπλίες. Τα οικιακά σκεύη περιλαμβάνουν κύπελα, αμφορείς, μαγκάλια, καζάνια, τηγάνια, κουτάλες και λάμπες.

Παρ’ όλο που ο μπρούντζος χρησιμοποιούνταν για προσωπικά αντικείμενα, όπως οι καθρέφτες, οι περόνες και τα ξυράφια, από πλευράς κοσμημάτων έχει βρεθεί μπρούντζος μόνο με τη μορφή καρφίτσας ή πόρπης, δαχτυλιδιών και βραχιολιών- μόδα στα χρόνια της οικονομικής παρακμής στο τέλος της Μυκηναϊκής Περιόδου.

Πολλά εργαλεία (καλέμια, τσεκούρια, σφυριά, πριόνια, τρυπάνια, αμόνια) ήταν σίγουρα κατασκευασμένα από μπρούντζο, αλλά σπανίως έμπαιναν στους τάφους.

Το ίδιο ισχύει για τα γεωργικά εργαλεία (σκαλιστήρια, τσάπες, δρεπάνια, μαχαίρια κλαδέματος).

Η μεγαλύτερη συλλογή όλων αυτών, καθώς και άλλων μεταλλικών εργαλείων, που προορίζονταν να δουλευτούν ξανά, βρέθηκαν στο ναυάγιο της Γκελιντόνια, στη νότια ακτή της Τουρκίας. Μια μεγάλη ποικιλία άλλων μπρούντζινων αντικειμένων περιλαμβάνει στομίδες αλόγων, αγκίστρια ψαρέματος, καμάκια για χταπόδια, δοχεία για το ξελέπισμα και βελόνες.

Ένα μεγάλο σύνολο γραπτών στην Πύλο μας προσφέρει μια εντυπωσιακή εικόνα ως προς τον αριθμό των μεταλλουργών που ασχολούνταν με τον μπρούντζο για λογαριασμό των ανακτόρων. Παρά το γεγονός ότι το αρχείο αυτό είναι ατελές, αναφέρονται τριακόσιοι μεταλλουργοί που εργάζονταν σε διαφορετικούς τομείς- μερικοί σε ομάδες είκοσι έξι ατόμων. Φαίνεται επίσης, ότι κανείς δεν διέθετε μεγάλες ποσότητες μπρούντζου ( τρία με τέσσερα κιλά ήταν το σύνηθες, με μέγιστο τα δώδεκα).

Μια μοναδική πινακίδα ζητά από τους τοπικούς αξιωματούχους να συγκεντρώσουν μέταλλο για την κατασκευή όπλων. Μια σειρά πινακίδων από την Κνωσό αφορά τη συλλογή εξήντα ρ’αβδων, μορφή με την οποία γινόταν η εμπορεία του μετάλλου, με ένα συνολικό βάρος περίπου ενάμισι τόνου!