Ο ΚΟΡΙΟΛΑΝΟΣ του Ουίλλιαμ Σαίξπηρ

Από την Δήμητρα Παπαναστασοπούλου

Αν και διανύουμε τον Αύγουστο, μήνα κατ’ εξοχήν διακοπών για μας τους Έλληνες, εγώ θα συνεχίσω την μηνιαία αναφορά τιμής στον Σαίξπηρ.

Επέλεξα τον Κοριολανό, ένα έργο όχι και τόσο γνωστό στους πολλούς.

Πρόκειται για μια τραγωδία που γράφηκε ανάμεσα στα 1605-1608 και βασίστηκε στη ζωή του Ρωμαίου ηγέτη Γάϊου Μάρκιου, όπως μεταφράστηκε από τα αρχαία ελληνικά( Βίοι Παράλληλοι του Πλούταρχου) από τον Τόμας Νόρθ (1579). Αυτό το έργο, όπως και το πολύ γνωστότερο(θα το δούμε τον επόμενο μήνα) Αντώνιος και Κλεοπάτρα, είναι οι τελευταίες τραγωδίες που έγραψε ο Σαίξπηρ.

Ο στρατηγός Κοριολανός, έχοντας φέρει σε πέρας με επιτυχία τις αποστολές του, στρέφεται στην πολιτική. Δυστυχώς γι’ αυτόν, δεν έχει τη λεγόμενη «στόφα» του πολιτικού, δημιουργεί αντιπάθειες και στο τέλος, ακόμη και οι υποστηρικτές του τον εγκαταλείπουν στην πτώση και τον θάνατο που ακολουθεί.

Το έργο ξεκινά στη Ρώμη, όπου έχουν ξεσπάσει επαναστάσεις, λόγω έλλειψης σιτηρών και τους επαναστάτες να είναι οργισμένοι με τον Γάϊο Μάρκιο, τον ευφυή στρατηγό τον οποίο θεωρούν υπεύθυνο για την κατάσταση αυτή.

Ο πατρίκιος Μενένιος Αγρίππας προσπαθεί να τους ηρεμήσει, ενώ  Γάϊος Μάρκος εξακολουθεί να πιστεύει ότι οι πληβείοι είναι άξιοι της μοίρας τους, αφού δεν ενώθηκαν με τον ρωμαϊκό στρατό για να αντιμετωπίσουν τους εχθρούς της αυτοκρατορίας. Οι πραιτωριανοί Βρούτος και Σισίνιος τον θεωρούν ήδη προδότη, αλλά προς το παρόν το κρατούν για τον ευατό τους. Ο Γάϊος Μάρκιος φεύγει για να αντιμετωπίσει τους Βόλσκιους που σκοπεύουν να επιτεθούν.

Ο αρχηγός των Βόλσκιων, ο Τούλους Αουφίδιος, έχει αντιμετωπίσει και στο παρελθόν τον Γάϊο Μάρκιο και τον θεωρεί επικίνδυνο, δυνατό εχθρό. Ο Γάϊος Μάρκιος πολιορκεί την βολσκιανή πόλη Κοριόλη. Αρχικά δεν κερδίζει, αλλά στο τέλος καταφέρνει να ρίξει τις πύλες και ο ρωμαϊκός στρατός εισβάλει νικηφόρα και κατακτά την πόλη.

Μια δύναμη των Βόλσκιων δεν έχει υποκύψει και ο Γαϊος με τον συνάδελφό του Κομίνιο την κυνηγά, για να έρθει τελικά αντιμέτωπος με τον Αουφίδιο. Η μονομαχία τελειώνει απότομα, όταν οι Βόλσκιοι τραβούν μακριά με τη βία τον Αουφίδιο, για να τον γλυτώσουν. Είναι ο Αουφίδιος που πρώτος δίνει το επίθετο Κοριολανός στον ρωμαίο στρατηγό.

Η Βολούμνια, μητέρα του Κοριολανού, ενθαρρύνει τον λαμπρό γιό της να στραφεί στην πολιτική αρένα. Εκείνος, αν και στην αρχή διστάζει, στο τέλος συμφωνεί. Κερδίζει πολύ εύκολα την υποστήριξη της Ρωμαϊκής Συγκλήτου, αλλά οι Βρούτος και Σισίνιος υποκινούν άλλη μία επανάσταση, οι υποστηρικτές της οποίας δεν δέχονται τον Κοριολανό στην πολιτική σκηνή.

Ο Κοριολανός θυμώνει με τον λαό, δεν δέχεται να αποφασίζουν οι πληβείοι τι θα κάνουν οι πατρίκιοι. Οι δύο πραιτωριανοί βρίσκουν την ευκαιρία να τον κατηγορήσουν για προδοσία και να προτείνουν να εξοριστεί. Ο Κοριολανός, έξαλος από θυμό, φωνάζει ότι εκείνος εξορίζει τη Ρώμη από τη ζωή του.

Εξόριστος, ο Κοριολανός καταφεύγει στην πρωτεύουσα των Βόλσκιων, το Άντιουμ, συναντά τον Αουφίδιο και του προτείνει να τον σκοτώσει, να κηλιδώσει μ’ αυτόν τον τρόπο τη Ρώμη που τον εξόρισε. Εκείνος, που τον θαυμάζει σαν στρατιωτικό, αρνείται και αντ’ αυτού προτείνει να ενώσουν τις δυνάμεις τους εναντίον της Ρώμης.

Οι Ρωμαίοι πανικοβάλλονται και στέλνουν τον Κομίνο και τον Μενένιο να πείσουν τον Κοριολανό να μην επιτεθεί, αλλά αποτυγχάνουν. Σειρά να τον πείσουν έχουν τώρα η μητέρα του, η σύζυγός του Βιργιλία με το παιδί τους, μαζί με μια ευγενή, την Βαλέρια. Η μητέρα του στέκει περήφανη και μακρινή, δεν δέχεται να ασπασθεί έναν εχθρό. Η Βιργιλία, όμως, πείθει τον σύζυγό της να μην καταστρέψει τη Ρώμη κι εκείνος θα κανονίσει μια συνθήκη ειρήνης ανάμεσα στους Βόλσκιους και τη Ρώμη.

Όταν, όμως, πηγαίνει να συναντήσει τον Αουφίδιο και να του μιλήσει για ειρήνη, αντιμετωπίζει τον θάνατο επί προδοσία.

Φτώχεια, πείνα, εξουσία. Τότε και τώρα, δυστυχώς στην επικαιρότητα. Ο Σαίξπηρ υπογράφει ένα απόλυτα πολιτικό έργο, εστιάζοντας στην μόνομη αντιπαράθεση εξουσίας-λαού, δυνατού-αδυνάμου με ήρωα έναν αλαζόνα στρατηγό που θέλει να γίνει τύραννος και δεν σταματά πουθενά για να πετύχει το στόχο του: προδίδει την πατρίδα, περιφρονώντας κατά βάθος και τον εαυτό του.