ΜΥΚΗΝΑΪΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ

Τα ναυάγια της Κας και της Γκελιντόνια

Της  Dimitra Papanastasopoulou

Το εμπορικό πλοίο που βυθίστηκε κοντά στην Κας γύρω στα 1315 π.Χ. προσφέρει μια ζωντανή ματιά στα φορτία της εποχής, αν και δεν είναι γνωστό πού βρισκόταν το λιμάνι της πατρίδας του ούτε αν κατευθυνόταν προς το Αιγαίο.

Ο όγκος του φορτίου αποτελούνταν από εκατοντάδες χάλκινες ράβδους και πολλά πιθάρια αποθήκευσης και μεταφοράς των Χανναναίων, αντιπροσωπευτικά της περιοχής του σημερινού Ισραήλ. Τα περιεχόμενα των περισσοτέρων δεν σώθηκαν μέχρι τις μέρες μας, αν και είναι γνωστό ότι περιείχαν ρητίνη τρεμιθιάς (είδος φυστικιάς), υλικό που το χρησιμοποιούσαν στις αιγυπτιακές νεκρικές τελετουργίες για την ταρίχευση ή για την κατασκευή ενός αρώματος.

Κεραμικά αγγεία από την Κύπρο ήταν συσκευασμένα μέσα σε μεγάλα πιθάρια για ασφαλή μεταφορά. Άλλα αγαθά σε μικρότερες ποσότητες περιελάμβαναν ράβδους και αντικείμενα από κασσίτερο, ράβδους από γυαλί, κομμάτια από δόντια ελεφάντων και ιπποποτάμων, καθώς και αιγυπτιακό έβενο.

Ανάμεσα στα πολλά αντικείμενα που ανακαλύφθηκαν, μερικά πολύτιμα στολίδια ίσως ανήκαν στον καπετάνιο ή σε κάποιον πλούσιο επιβάτη. Σ’ αυτά συμπεριλαμβάνονται μια μοναδική και σημαντική σφραγίδα στο σχήμα σκαραβαίου με το βασιλικό όνομα της Νεφερτίτης, ένας χρυσός κύλικας, παντατίφ με σχέδια της Εγγύς Ανατολής και δύο κυλινδρικές σφραγίδες, από τις οποίες η μία είναι χρυσοστόλιστη.

Άλλα πολύτιμα μεταλλικά αντικείμενα ήταν ήδη παλιά ή φθαρμένα όταν συντελέστηκε το ναυάγιο, προφανώς περισυλλεγμένα υπό μορφήν μεταλλικών κομματιών. Πολυάριθμα πέτρινα και χάλκινα βαρίδια ζυγαριάς πιθανόν να χρησιμοποιούνταν για τον έλεγχο της αξίας διαπραγμάτευσης ανάλογων αντικειμένων.

Υπήρχαν ξίφη συριακού και μυκηναϊκού τύπου, καθώς και άλλα όπλα και εργαλεία. Μερικά μυκηναϊκά αγγεία, στα οποία συμπεριλαμβάνονταν κανάτες και κύπελλα, προφανώς προορίζονταν για προσωπική χρήση, αλλά δεν δίνουν κανένα στοιχείο σχετικά με το αν ο καπετάνιος και το πλήρωμα ήταν Μυκηναίοι ή αν απλώς τα θεώρησαν χρήσιμα.

Ένα πολύ ενδιαφέρον εύρημα ήταν ένα ζευγάρι ξύλινων, αρκετά χρησιμοποιημένων, πινακίδων με έναν στροφέα. Ήταν εκείνα που γεμίζονταν με κερί για να σχηματιστεί πάνω τους μια επιφάνεια γραφής- το ημερολόγιο του πλοίου ή το ημερολόγιο ενός ταξιδιώτη ή οι «λογαριασμοί» του ταξιδιού, κανείς δεν θα μάθει..., αλλά αυτή την ιδέα την γνώριζε ο Όμηρος από την ιστορία του Βελλερεφόντη που πήγε μια διπλωμένη πινακίδα με οδηγίες για τον θάνατό του στον βασιλιά της Λυκίας (Ιλιάδα, στ. 202-204).

Ενα ακόμη αρχαιότερο παράδειγμα ξύλινης πινακίδας γραφής προέρχεται από την Νεμρώδ της Ασσυρίας και χρονολογείται από τον 8^ο π.Χ. αιώνα. Η ανάλυση των υπολειμμάτων της πινακίδας έδειξε ότι η επιφάνεια γραφής ήταν από μείγμα κεριού και τρισουλφιδίου του αρσενικού- ένα κίτρινο ορυκτό.

Ένας από τους αμφορείς της Χαναάν που βρέθηκε στο ναυάγιο περιείχε αυτό το ορυκτό. Αν υποθέσουμε ότι προοριζόταν μόνον για πινακίδες γραφής, τότε θα πρέπει να αφορούσε μεγάλο αριθμό πινακίδων.

Το ναυάγιο προσφέρει μια οικεία εικόνα σχετικά με το φόρτωμα και το ξεφόρτωμα ενός πλοίου του παράκτιου εμπορίου.

Το ναυάγιο του ακρωτηρίου Γκελιντόνια αφορά ένα μικρότερο, μεταγενέστερο πλοίο που βυθίστηκε περί το 1225 π.Χ. Από αυτό έχει διατηρηθεί λιγότερο φορτίο και τα ευρήματα παρουσιάζουν μια εικόνα ενός διαφορετικού είδους δραστηριότητας.

Τον όγκο του φορτίου  απότελούσαν μεταλλικοί ράβδοι, χωρίς να υπάρχει ποικιλία άλλων αγαθών. Αντίθετα, υπήρχαν πολλά χάλκινα κομμάτια, μαζί με γεωργικά εργαλεία, όπως σκαλιστήρια- σπάνια ευρήματα σε ανασκαφές- και επεξεργασμένα προϊόντα.

Αυτό το πλοίο ίσως είχε έναν πιο συγκεκριμένο ρόλο, ίσως κινούνταν μεταξύ λιμανιών  μεταφέροντας πρώτες ύλες για την χαλκουργία, ανταλλάσσοντας νέα επεξεργασμένα αντικείμενα, ενώ είναι πιθανόν κατά καιρούς να έστηναν ένα πρόχειρο  εργαστήριο, καθώς στο φορτίο συμπεριλαμβανόταν και ένα πέτρινο αμόνι.