ΒΑΣΙΛΙΑΣ ΛΗΡ
Του ΟΥΙΛΛΙΑΜ ΣΑΙΞΠΗΡ
Από την Δήμητρα Παπαναστασοπούλου

Σειρά στο αφιέρωμα στον Άγγλο δραματουργό έχει το πολύ γνωστό και πολυπαιγμένο έργο του «Βασιλιάς Λήρ», μια τραγωδία στην οποία βλέπουμε τα οδυνηρά αποτελέσματα της κολακείας και που γράφηκε ανάμεσα στα 1605-1606.

Λέγεται ότι η κυριότερη πηγή έμπνευσης ήταν «Τα χρονικά της Αγγλίας, Σκωτίας και Ιρλανδίας» του Ραφαέλ Χόλινσεντ, που εκδόθηκε το 1587. Ο Χόλινσεντ, με τη σειρά του, βρήκε την ιστορία σε ένα έργο του 12^ου αιώνα, το « Historia Regum Britanniae» του Τζέφρυ Μονμάουθ ( ο κλέψας του κλέψαντος, δηλαδή...).

Ο Βασιλιάς της Βρετανίας Λήρ, καθώς γερνά και επιθυμεί να αποσυρθεί από τα καθήκοντά του, αποφασίζει να μοιράσει τα υπάρχοντά του στις τρείς κόρες του, ανακοινώνοντας ότι το μεγαλύτερο μερίδιο θα το πάρει

«εκείνη που τον αγαπά περισσότερο από τις άλλες».

Η μεγαλύτερη, η Γκόνεριλ, παίρνει το λόγο πρώτη και λέει ότι τον αγαπά πολύ, χρησιμοποιώντας κολακευτικές φράσεις. Είναι τόσο κολακευτικά τα λόγια της που ο γέρο-Λήρ είναι σίγουρος ότι είναι εκείνη που τον αγαπά περισσότερο, πριν μιλήσουν οι άλλες δύο.

Η Ρέγκαν, η δεύτερη κόρη, μιλά λιγότερο κολακευτικά και ο πατέρας της αποφασίζει να της δώσει ένα μερίδιο.

Όταν έρχεται η σειρά της νεότερης, της Κορντήλια, εκείνη αρνείται να πει ο,τιδήποτε.

«Τίποτε δεν έχω να πω, Κύριέ μου, γιατί δεν υπάρχει κάτι που να το συγκρίνω με την αγάπη που τρέφω για σένα, δεν υπάρχουν λόγια για να εκφράσουν τα αισθήματά μου».

Λόγια τίμια και μονοκόμματα, που θυμώνουν τον Βασιλιά. Και, πάνω στον θυμό του, αποκληρώνει την Κορντήλια, μοιράζοντας το μερτικό της στις άλλες δύο...

Οι Κόμητες του Γκλότσεστερ και του Κέντ, σύμβουλοι του Λήρ, παρατηρούν ότι ο Βασιλιάς, στην ουσία, μοίρασε την περιουσία του στους Δούκες του Ώλμπανυ(συζύγου της Γκόνεριλ) και της Κορνουάλης(συζύγου της Ρέγκαν). Μάλιστα ο Κόμης του Κέντ, πιστός στον Βασιλιά του, δεν διστάζει να πει στον Λήρ ότι φέρθηκε άδικα στην Κορντήλια. Ο Λήρ, έξαλος, τον εξορίζει από τη χώρα, απομακρύνοντας έναν πιστό άνδρα από κοντά του...

Στο μεταξύ, έχουν ζητήσει το χέρι της Κορντήλια ο Δούκας της Βουργουνδίας και ο Βασιλιάς της Γαλλίας. Ο Λήρ τους καλεί και τους ανακοινώνει ότι η Κορντήλια έχει αποκληρωθεί. Ο Δούκας της Βουργουνδίας αποσείρει την πρότασή του, αλλά ο Βασιλιάς της Γαλλίας, εντυπωσιασμένος από την τιμιότητα της πριγκίπισσας, την νυμφεύεται.

Ο Λήρ ανακοινώνει ότι θα ζει εναλλάξ, πότε στο σπίτι της Γκόνεριλ και πότε στο σπίτι της Ρέγκαν, μαζί με τους εκατό πιστούς ιππότες του. Οι δύο κόρες συζητούν μεταξύ τους, παραδεχόμενες ότι τα λόγια τους ήταν ψεύτικα. Δεν αγαπούν τον πατέρα τους- αντίθετα τον θεωρούν «ένα γέρο μισότρελο».

Ο εξόριστος Κόμης του Κέντ γυρίζει πίσω, μεταμφιεσμένος και καταφέρνει να τον προσλάβει ο Λήρ σαν υπηρέτη, με το όνομα Κάϊος, προσπαθώντας να είναι κοντά στον αφέντη του, ώστε να μπορεί να τού προσφέρει τη βοήθειά του. Κάποια στιγμή, ο Λήρ, παρουσία του Κάϊου, φιλονικεί με έναν αξιωματικό της Γκόνεριλ, και δεν αργεί να αντιληφθεί ότι η μεγάλη του κόρη, τώρα που έχει εξουσία, δείχνει την περιφρόνισή της στο πρόσωπό του, ότι δεν τον σέβεται διόλου. Η Γκόνεριλ φθάνει στο σημείο να διατάξει τον πατέρα της να συμπεριφέρεται καλύτερα και διώχνει τους ιππότες του.

Θυμωμένος ο Λήρ, φεύγει για το σπίτι της Ρέγκαν, ειδοποιώντας της με γράμμα που της το δίνει ο Κάϊος. Όταν εκείνος φθάνει και της δίνει το μήνυμα, η Ρέγκαν δίνει εντολή να τον αλυσσοδέσουν.

Ο Λήρ θυμώνει για τον τρόπο που μεταχειρίστηκαν τον αγγελιαφόρο του, αλλά δέχεται επίθεση και από τη δεύτερη κόρη του, παρόμοια μ’ εκείνη της πρώτης. Η Γκόνεριλ πηγαίνει μάλιστα εκεί και ο δυστυχισμένος Λήρ δέχεται διπλή επίθεση. Εξοργισμένος βγαίνει έξω, όπου επικρατεί θύελλα και καταρριέται τις αγνώμονες κόρες του, με τον Κόμη του Κέντ( Κάϊος) να τρέχει πίσω του να τον προστατεύσει.

Ο Λήρ αντιλαμβάνεται ότι ο μόνος πιστός που τού απέμεινε είναι τούτος ο νέος υπηρέτης- ο Κάϊος, αφού και οι ιππότες του σκόρπισαν και εξαφανίστηκαν. Ο Κάϊος τον οδηγεί σε ένα καταφύγιο.

Κυκλοφορεί η φήμη ότι η Βρετανία δέχεται γαλλική επίθεση, αλλά ο Έντμοντ, νόθος γιός του Κόμη του Γκλότσεστερ προδίδει τον πατέρα του στον Δούκα της Κορνουάλης, στην Ρέγκαν και στην Γκόνεριλ, λέγοντας ότι ο πατέρας του σχεδίασε αυτή την επίθεση, με σκοπό να χάσει ο Λήρ τον θρόνο του. Κι ενώ ο Έντμοντ φεύγει με την Γκόνεριλ να ειδοποιήσουν τον Δούκα του Ώλμπανυ, ο Κόμης του Γκλότσεστερ συλλαμβάνεται και τυφλώνεται από τον Δούκα της Κορνουάλης και την Ρέγκαν.

Ένας υπηρέτης του Κόμη επιτίθεται στον Δούκα και τον τραυματίζει θανάσιμα. Η Ρέγκαν σκοτώνει τον υπηρέτη και λέει στον τυφλωμένο Κόμη ότι ο Έντμοντ τον πρόδωσε∙ στη συνέχεια  τον πετά ανήμπορο έξω, στα χωράφια.

Η Γκόνεριλ, στο δρόμο για το σπίτι της, αρχίζει να βλέπει τον Έντμοντ πιο ωραίο από τον τίμιο άνδρα της, τον οποίο θεωρεί δειλό. Ο Δούκας του Ώλμπανυ έχει αντιληφθεί τα απαίσια φερσίματα των δύο αδελφών στον πατέρα τους και κατηγορεί τη γυναίκα του. Η Γκόνεριλ στέλνει πίσω στην αδελφή της τον Έντμοντ και μαθαίνοντας για τον θάνατο του Δούκα της Κορνουάλης, φοβάται μήπως η χήρα αδελφή της της κλέψει τον Έντμοντ.

Ο Κόμης του Κέντ(ή Κάϊος) οδηγεί τον μισότρελο από στενοχώρια Λήρ στον γαλλικό στρατό, επι κεφαλής του οποίου είναι η Κορντήλια. Ο Δούκας του Ώλμπανυ πείθεται και ετοιμάζεται να αντιμετωπίσει τους Γάλλους.

Ο Λήρ εμφανίζεται και δρα ως τρελός, φωνάζοντας ότι ο κόσμος είναι τελείως διεφθαρμένος και γι’ αυτό πρόκειται να χαθεί...

Ο Κόμης του Κέντ και η Κορντήλια τον φροντίζουν κι εκείνος σιγά-σιγά συνέρχεται.

Οι δύο αντίπαλοι στρατοί είναι έτοιμοι να συγκρουστούν, αλλά ο Δούκας του Ώλμπανυ δεν θέλει να βλάψει την Κορντήλια και τον Λήρ. Οι δύο αδελφές θέλουν τον Έντμοντ, η καθεμιά για τον εαυτό της, κι εκείνος κάνει σχέδια να θανατώσει τον Δούκα του Ώλμπανυ, τον Λήρ και την Κορντήλια.

Στην μάχη που δίδεται νικούν οι Άγγλοι και ο Λήρ με την Κορντήλια συλλαμβάνονται ως αιχμάλωτοι. Ο Έντμοντ τους απομακρύνει με σκοπό να τους σκοτώσει.

Οι Άγγλοι νικητές συναντιούνται και η Ρέγκαν ανακοινώνει ότι θα παντρευτεί τον Έντμοντ. Ο Δούκας του Ώλμπανυ φανερώνει τις ίντριγκες του Έντμοντ και της Γκόνεριλ και τον αποκαλεί προδότη. Η Ρέγκαν αρρωσταίνει, δηλητηριασμένη από την αδελφή της(Γκόνεριλ) και λίγο αργότερα πεθαίνει.

Ο Έντμοντ προκαλεί τον Δούκα του Ώλμπανυ σε ξιφομαχία, αλλά εμφανίζεται ένας μασκοφόρος φορώντας πανοπλία, που κανείς δεν ξέρει ποιός είναι και προκαλεί με τη σειρά του τον Έντμοντ, τον οποίο και τραυματίζει θανάσιμα. Θα αποδειχθεί ότι είναι ο νόμινος γιός του Κόμη του Γκλότσεστερ, ο Έντγκαρ, που ανακοινώνει ότι ο πατέρας του είναι νεκρός...

Ο Δούκας του Ώλμπανυ κατηγορεί τη γυναίκα του για σκευωρία θανάτου εναντίον του κι εκείνη φεύγει ντροπιασμένη, με την ψυχη της σε αναβρασμό, για να αυτοκτονήσει, μην αντέχοντας όλα όσα συνέβησαν.

Ο ετοιμοθάνατος Έντμοντ αποφασίζει, σαν μια έκλαμψη του απαίσιου χαρακτήρα του, να σώσει την Κορντήλια και τον Λήρ, είναι, όμως αργά. Εμφανίζεται ο Λήρ κρατώντας στην αγκαλιά του την νεκρή Κορντήλια, έχοντας ο ίδιος καταφέρει να σωθεί, σκοτώνοντας τον εκτελεστή της κόρης του, που θα γινόταν και δικός του εκτελεστής. Έρχεται και ο Κόμης του Κέντ, και τώρα ο Λήρ τον αναγνωρίζει. Είναι, όμως, τόσο συγκλονισμένος από τον θάνατο της Κορντήλια, που τώρα πια γνωρίζει το μέγεθος της αγάπης της, που πέφτει νεκρός.

Ο Δούκας του Ώλμπανυ ζητά από τον Κόμη του Κέντ και τον Έντγκαρ να αναλάβουν τον θρόνο, ο Κόμης αρνείται και ο θρόνος πηγαίνει στον Δούκα του Ώλμπανυ ( ή στον Έντγκαρ, σύμφωνα με μια άλλη εκδοχή).