ΟΥΛΟΦ ΠΑΛΜΕ (1927-1986)
Ποιός τον δολοφόνησε;
Της Δήμητρας Παπαναστασοπούλου

Ο Ούλοφ Πάλμε ήταν πρωθυπουργός της Σουηδίας όταν δολοφονήθηκε, αφήνοντας τα πλήθη άφωνα- πλήθη εκτός της πατρίδας του, που πίστεψαν στο όραμά του. Ας τον γνωρίσουμε και ας βάλουμε το δικό μας λιθαράκι στην έρευνα για τον άγνωστο, μέχρι σήμερα, δολοφόνο του.

Γεννήθηκε στο προάστιο της Στοκχόλμης Ουστερμάλμ και προερχόταν από την ανώτερη οικονομικά τάξη. Σπούδασε με υποτροφία στο Κολέγιο Κένυον στο Οχάϊο των Ηνωμένων Πολιτειών(1947- ’48) και περιόδευσε με ωτο –στόπ τις ΗΠΑ και το Μεξικό. Επιστρέφοντας στη Σουηδία, φοίτησε στη νομική του Πανεπιστημίου της Στοκχόλμης. Ήταν και η πρώτη φορά που αναμίχθηκε στην πολιτική, συμμετέχοντας στα φοιτητικά κινήματα και δουλεύοντας με την Σουηδική Εθνική Ένωση Φοιτητών.

Το 1951 έγινε μέλος του Σοσιαλδημοκρατικού Φοιτητικού Συνδέσμου και την επόμενη χρονιά εξελέγη Πρόεδρος της Σουηδικής Εθνικής Ένωσης Φοιτητών, ξεκινώντας μια σειρά ταξίδια στις αναπτυσσόμενες χώρες(Ανατολική και Δυτική Ευρώπη, Ινδία, Κεϋλάνη, Βιρμανία κλπ), με αποτέλεσμα να επηρεαστεί βαθιά από τα ιδανικά και τις σοσιαλδημοκρατικές ιδέες.

Η λαμπερή πολιτική του άνοδος είχε ξεκινήσει: το 1953 ο πρωθυπουργός Τάγκε Ερλάντερ τον προσλαμβάνει ως γραμματέα του, από το 1955 είναι μέλος της διοικητικής ομάδας της Σουηδικής Σοσιαλδημοκρατικής Συνομοσπονδίας Νεολαίας και το 1958 μπαίνει στο κοινοβούλιο της χώρας, αρχίζοντας να λαμβάνει διάφορες κυβερνητικές θέσεις.

Το 1967, σε ηλικία 40 ετών, γίνεται Υπουργός Παιδείας και ένα χρόνο μετά γίνεται στόχος κριτικής από αριστερούς φοιτητές που διαμαρτύρονταν για τα τον τρόπο που η κυβέρνηση προσωρούσε στην πανεπιστημιακή μεταρρύθμιση. Αλλά, πολύ σύντομα, το 1969, όταν ο πρωθυπουργός Ερλάντερ παραιτήθηκε, ο Πάλμε εξελέγη ομόφωνα ως ο νέος ηγέτης του κόμματος από το συνέδριο του Κόμματος   (Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα) και διαδέχτηκε τον Ερλάντερ στο αξίωμα του πρωθυπουργού.

Στον πρωθυπουργικό θώκο έμεινε ανελλιπώς μέχρι το 1976, διάστημα που τον ανέδειξε διεθνώς ως μια ξεχωριστή προσωπικότητα. Η διεθνής του δραστηριότητα εντάθηκε στα επόμενα χρόνια, ενώ συνεργάστηκε στενά με τον Βίλλυ Μπράντ και τον Μπρούνο Κράϊσκι. Το 1980 ανέλαβε το δύσκολο πόστο του μεσολαβητή του ΟΗΕ στον πόλεμο Ιραν-Ιράκ.

Πέθανε δολοφονημένος εξακολουθώντας να κατέχει το αξίωμα( το είχε ξανά από το 1982). Οι πολιτικές του θέσεις ήταν ισχυρές, προκαλούσαν συζητήσεις στα διεθνή δρώμενα: Έκανε οξεία κριτική στις ΗΠΑ για τον πόλεμο στο Βιετνάμ, στάθηκε βράχος εναντίον της εξάπλωσης των πυρηνικών όπλων, ήταν δίπλα στην καταδίκη του αίσχους του απαρτχάϊντ, υποστηρίζοντας οικονομικά και πολιτικά το Αφρικανικό Εθνικό Κογκρέσο, υποστήριξε τους Παλαιστίνιους.

Αυτές οι θέσεις δημιούργησαν πολλούς και ισχυρούς εχθρούς τόσο στο εξωτερικό, όσο και στο εσωτερικό της Σουηδίας. Τη χρονιά της δολοφονίας τους είχε κατηγορηθεί ως φιλο-σοβιετικός, (ίσως λόγω της επικείμενης επίσκεψης στη Μόσχα για συζητήσεις επί μαχητικών θεμάτων, που περιλάμβαναν και τις ρωσικές υποβρύχιες εισβολές στα σουηδικά ύδατα) και ότι δεν προστάτευε πλέον τα συμφέροντα της χώρας του.

Ο Ούλοφ Πάλμε κυκλοφορούσε συχνά χωρίς σωματοφύλακες, όπως έκανε και την νύχτα της 28^ης Φεβρουαρίου 1986, επιστρέφοντας πεζός στο σπίτι του με την σύζυγό του, έχοντας παρακολουθήσει ένα φίλμ σε κινηματογράφο της κεντρικής οδού Σβεαβέγκεν.

Κόντευαν μεσάνυχτα. Το ζευγάρι δέχτηκε την ξαφνική, πισόπλατη επίθεση του δολοφόνου που πυροβόλησε τον Πάλμε στο στομάχι και την σύζυγό του Λίζμπετ στην πλάτη. Δύο νεαρές κοπέλες έσπευσαν να βοηθήσουν τους τραυματισμένους, ενώ ένας οδηγός ταξί χρησιμοποιούσε το κινητό του ραδιόφωνο για να σημάνει συναγερμό.

Την ίδια στιγμή, εντελώς ανενόχλητη, η δολοφονική σκοτεινή φιγούρα φέρεται να εξαφανίστηκε τρέχοντας προς την διασταύρωση Τουννελγκάταν...

Το πρωθυπουργικό ζεύγος μεταφέρθηκε στο πλησιέστερο νοσοκομείο, αλλά ο Πάλμε είχε περάσει στην άλλη όχθη. Η σύζυγός του, ελαφρά τραυματισμένη, σώθηκε και, όλως περιέργως, αναγνώρισε τον Κρίστερ Πέτερσον ως δολοφόνο, έναν ναρκομανή με βεβαρυμένο ποινικό μητρώο.

Ο θάνατος του πολιτικού συνεργάτη και προστατευόμενου του Πάλμε, Μπέρντ Κάρλσον τον Δεκέμβριο του 1988, κατά την συντριβή της πτήσης της ΠανΑμ, καθώς ταξίδευε για να παραστεί στην τελετή υπογραφής των Ηνωμένων Εθνών στη Νέα Υόρκη, με την οποία η Νότια Αφρική παραχωρούσε την ανεξαρτησία στη Ναμίμπια, κάθε άλλο παρά τυχαία θεωρήθηκε, αφού ο Πάλμε τήν υποστήριζε θερμά.

Στις 27 Ιουλίου 1989 το πρωτοβάθμιο δικαστήριο της Στοκχόλμης καταδίκασε τον Πέτερσον σε ισόβια, αλλά στις 2 Νοεμβρίου της ίδιας χρονιάς, το εφετείο τον αθώωσε, λόγω έλλειψης στοιχείων. Ο Πέτερσον πέθανε το 2004.

Οι έρευνες δεν σημείωσαν καμία πρόοδο. Οι φάκελοι εξακολουθούσαν να στοιβάζονται ο ένας πάνω στον άλλο, βιβλία γράφηκαν (όπως το Η Δολοφονία Πάλμε, του Τόμας Λάντεγκαρντ), οι αρχές του κράτους έφτασαν να καταργήσουν την παραγραφή τέτοιων περιπτώσεων, αλλά το μυστήριο εκείνου του άνδρα στοιχειώνει ακόμη.

Κάθε τόσο τα ΜΜΕ εμφανίζουν έναν μάρτυρα ή κάποιο στοιχείο, η ομάδα των έξι αστυνομικών, που συγκροτήθηκε μετά τη δολοφονία και που εξακολουθεί να επεξεργάζεται τους φακέλους, συγκαλείται. Μέχρι και ένα περίστροφο που βρέθηκε εξετάστηκε με κάθε επιμέλεια, μήπως ήταν εκείνο που προκάλεσε τον θάνατο του Πάλμε. Το αποτέλεσμα είναι πάντα το ίδιο αρνητικό και απογοητευτικό, ενώ τα σενάρια συνωμοσίας παίρνουν και δίνουν.

Υποθέτω ότι είστε πολλοί εσείς που διαβάσατε ή είδατε τις ταινίες της τριλογίας του Σουηδού συγγραφέα Στίγκ Λάρσεν, Μιλλένιουμ. Ο, νεκρός σήμερα, συγγραφέας, μαζί με έναν εμπειρογνώμονα, υποστηρίζεται ότι βοήθησε την αστυνομία της Σουηδίας να βρει τον δολοφόνο του Πάλμε, έναν ύποπτο που δεν είχε άλλοθι εκείνη τη νύχτα...

Ο φερόμενος ως οργανωτής της δολοφονίας λεγεται Μπερτιλ Ουέντιν και είναι ένας Σουηδός με συνδέσμους στις υπηρεσίες ασφαλείας της Νοτίου Αφρικής. Ο Ουέντιν, που σήμερα ζει στην βόρεια Κύπρο, αρνήθηκε τις κατηγορίες και η αστυνομία δήλωσε ότι δεν τον θεωρεί ύποπτο.

Ωστόσο, η εφημερίδα Svenska Dagbladet, που έχει πρόσβαση στα αρχεία του Λάρσεν, ανακοίνωσε ότι ο Ουέντιν είχε έναν συνεργάτη, τον Άλφ Ενερστρομ, έναν γιατρό, ασυσώπητο εχθρό του Πάλμε, ο οποίος σκότωσε μια αστυνομικό και πέρασε ένα μακρύ διάστημα σε ψυχιατρική κλινική.

Η σουηδική αστυνομία τον είχε ανακρίνει το 1986, αλλά εκείνος ισχυρίστηκε πως τη στιγμή της δολοφονίας βρισκόταν στο σπίτι της φίλης του Τζίο Πέτρε. Τόλμησε, μάλιστα να δηλώσει ότι « όποιος σκότωσε τον Πάλμε, δεν έκανε απλά ένα χρέος στο Θεό, αλλά επίσης μια χάρη στη χώρα».

Αυτή η φίλη, τότε είχε σωπάσει. Όταν, όμως, η παραπάνω εφημερίδα ήρθε σ’ επαφή μαζί της πρόσφατα, είπε ότι το βράδυ της δολοφονίας ο Ένερστομ ήταν μαζί της, αλλά έφυγε, λέγοντας ότι έπρεπε να βάλει χρήματα στο παρκόμετρο. Δεν τον πίστεψε, αφού από την Παρασκευή ως τη Δευτέρα το πρωί το πάρκινγκ ήταν δωρεάν. Κι εκείνος άργησε πολύ να επιστρέψει.

Στην ερώτηση του δημοσιογράφου γιατί δεν είχε μιλήσει τότε στην αστυνομία, είπε ότι τον φοβόταν πολύ, ήταν βίαιος και είχε στην κατοχή του ένα περίστροφο, σαν εκείνο που χρησιμοποιήθηκε για την δολοφονία.

Σήμερα, ο Ενερστρομ είναι 83 ετών και δηλώνει ότι η Πέτρε λέει βλακείες.

Υπάρχει ακόμη ένας υποψήφιος δολοφόνος. Ένας πληρωμένος επαγγελματίας φονιάς, ο Βίνκο Σίντισιτς, που φέρεται να μισθώθηκε από τις μυστικές γιουγκοσλαβικές υπηρεσίες UDBA για να δολοφονήσει τον Πάλμε.

Ο Σίντισιτς ζει σήμερα στο Ζάγκρεμπ και είναι 63 ετών. Σύμφωνα με το γερμανικό περιοδικό Focus παρέμεινε σε φυλακή της Σκωτίας για δέκα χρόνια για απόπειρα μιας άλλης δολοφονίας, αλλά δέχτηκε να αποκαλύψει σημαντικές λεπτομέρειες για την δολοφονία του Πάλμε το 2008.

Αυτά που φέρεται να είπε είναι ότι η δολοφονία σχεδιάστηκε από σερβική μυστική υπηρεσία, στα πλαίσια εκστρατείας κατά δεξιών Κροατών, στους οποίους σχεδίαζε να επιρρίψει την ευθύνη. Οι πράκτορες που παρακολουθούσαν τον Πάλμε διαπίστωσαν εύκολα ότι δεν έπαιρνε σοβαρά μέτρα ασφάλειας.

Όσα είπε εστάλησαν στην Σουηδία, αλλά χωρίς να συμβεί τίποτε. Ίσως οι Σουηδοί να θεώρησαν ένα απλό παραλήρημα όλα αυτά, αφού, μετά την δολοφονία του πρωθυπουργού τους, κανείς δεν επέριψε την ευθύνη στους Κροάτες.

«Η σούπα δεν πρέπει να τρώγεται τόσο ζεστή, όσο είναι όταν μαγειρεύεται», έλεγε ο Ούλοφ Πάλμε και το έκανε πράξη στον τρόπο που ασκούσε την εξουσία.

Πόσο, άρα γε, πρέπει να κρυώσει για να αποκαλύψει τον δολοφόνο του;