ΑΜΛΕΤ του Σαίξπηρ
Από την Δήμητρα Παπαναστασοπούλου

Συνεχίζοντας τις μηνιαίες αφιερώσεις στο έργο του Ουίλλιαμ Σαίξπηρ, επέλεξα το πολύ γνωστό του δράμα, Άμλετ ή όπως αρχικά ήταν ο τίτλος του: Η τραγική ιστορία του Άμλετ, πρίγκιπα της Δανίας.

Η ιστορία του Δανού πρίγκιπα είναι αρκετά παλιότερη, προερχόμενη από τον μεσαιωνικό μύθο που καταγράφεται στο έργο Gesta Danorum, γραμμένο από τον Σάξονα τον γραμματικό γύρω στα 1200. Σ’ αυτό το έργο βασίστηκε ο Φρανσουά Ντε Μπελφορέ στα 1570-’76 και έγραψε τις «Τραγικές Ιστορίες», όπως και ο Τόμας Κίντ την «Ισπανική Τραγωδία», με τον Σαίξπηρ να έρχεται τρίτος, αλλά ενδοξότερος.

Κεντρικός ήρωας είναι ο νεαρός πρίγκιπας Άμλετ, γιός του βασιλιά της Δανίας Άμλετ, ο οποίος πεθαίνει ξαφνικά.

Ο αδελφός του βασιλιά, ο Κλαύδιος, ανεβαίνει στον θρόνο και συγχρόνως παντρεύεται τη χήρα βασίλισσα, την Γερτρούδη. Ο πρίγκιπας Άμλετ, που ταξιδεύει από τη Γερμανία, όπου σπουδάζει για να παρακολουθήσει την κηδεία του πατέρα του, σοκάρεται μαθαίνοντα αυτά τα δύο γεγονότα.

Ένα βράδυ, οι νυχτοφύλακες του Κάστρου βλέπουν ένα φάντασμα, που μοιάζει με τον νεκρό βασιλιά, αλλά εξαφανίζεται πριν εκείνοι ακούσουν τα λόγια του. Σπεύδουν να ενημερώσουν τον πρίγκιπα, στον οποίο εμφανίζεται αυτή τη φορά το φάντασμα και τού αποκαλύπτει ότι δολοφονήθηκε από τα χέρια του αδελφού του, ο οποίος έχυσε δηλητήριο στο αυτί του την ώρα που κοιμόταν. Το πνεύμα του δεν είναι δυνατόν να αναπαυθεί και ζητά από τον γιό του να εκδικηθεί μόνο τον αδελφό του, όχι την γυναίκα του. Για εκείνη ας αποφασίσει ο Θεός, λέει το φάντασμα.

Ο πρίγκιπας αποφασίζει να αποκαλύψει την ενοχή του θείου του Κλαύδιου, παριστάνοντας τον τρελό, για να μπορεί να παρακολουθεί καλύτερα τι συμβαίνει γύρω του. Συγκλονίζεται, όμως, από αμφιβολίες για την ορθότητα της απόφασής του, για την πραγματική προέλευση του φαντάσματος, περιπλέκοντας τα πράγματα και χάνοντας τη νηφαλιότητά του.

Η τρέλα του νεαρού Άμλετ τραβά την προσοχή του βασιλικού ζεύγους, το οποίο βάζει τους παλιούς συμφοιτητές του Άμλετ, Ρόζενγκραντζ και Γκίλντεστερν, να τον παρατηρήσουν και να βρουν την αιτία που την προκάλεσε.

Ο Πολώνιος, βασιλικός σύμβουλος, υποπτεύεται την αγάπη του Άμλετ προς την Οφηλία, την κόρη του, αλλά όταν παρακολουθεί μια συνάντησή τους, αντιλαμβάνεται ότι ο Άμλετ δεν την αγαπά, αφού την συμβουλεύει να κλειστεί σε μοναστήρι.

Για να ξεσκεπάσει τον δολοφόνο θείο του, ο Άμλετ σκοπεύει να ανεβάσει ένα θεατρικό, στο οποίο θα παρουσιάζεται ο φόνος του βασιλιά. Το έργο λέγεται Η δολοφονία του Γκονζάγκο, ο πρίγκιπας το αλλάζει σε Ποντικοπαγίδα και προσθέτει σκηνές, σαν εκείνες που τού απεκάλυψε το φάντασμα.

Ο Κλαύδιος φεύγει πριν τελειώσει η παράσταση, επειδή δεν μπορεί να αναπνεύσει, κάτω από το βλέμμα του Οράτιου, του έμπιστου φίλου του πρίγκιπα.

Ο Άμλετ, βέβαιος για την ενοχή του, σκέπτεται τώρα να τον σκοτώσει ο ίδιος και ορμά να τον βρει. Τον βρίσκει γονατιστό να προσεύχεται και δεν πραγματοποιεί το σχέδιό του, σκεπτόμενος ότι αν τον σκοτώσει εκείνη τη στιγμή, ο δολοφόνος θα πάει στον Παράδεισο. Αλλά ο Κλαύδιος δεν προσευχόταν με ευλάβεια για κάτι.

Ο Άμλετ, αλλάζοντας σχέδιο, πηγαίνει να βρει και να αντιμετωπίσει την μητέρα του. Ακούει έναν θόρυβο πίσω από μια χοντρή κουρτίνα, τείνει το σπαθί του και ανακαλύπτει ότι σκότωσε τον Πολώνιο, που είχε κρυφτεί για να κρυφακούσει.

Ο βασιλιάς Κλαύδιος φοβάται και στέλνει τον Άμλετ στην Αγγλία, με συνοδούς τους Ρόζενγκραντζ και Γκίλντεστερν, δίνοντάς τους εντολή να τον παραδώσουν στον βασιλιά της Αγγλίας για να δολοφονηθεί. Ο πρίγκιπας, όμως, καταφέρνει να αντιστρέψει τους όρους και σκοτώνει εκείνος τους δύο επίδοξους δολοφόνους του. Στη συνέχεια, το πλοίο τους πέφτει σε πειρατικά χέρια, αλλά ο Άμλετ τους πληρώνει και τον αφήνουν ελεύθερο.

Η Οφηλία, γεμάτη θλίψη, από τον θάνατο του πατέρα της και την αδιαφορία του άμλετ, τρελαίνεται και πνίγεται σε ένα ποτάμι, τραγουδώντας θλιμμένα ερωτικά τραγούδια, ενώ επιστρέφει από τη Γαλλία, οργισμένος, ο αδελφός της Λαέρτης.

Ο Κλαύδιος σπεύδει να πείσει τον απληροφόρητο νέο ότι κύριος υπεύθυνος των θανάτων τού πατέρα και της αδελφής του  είναι ο Άμλετ. Ο Λαέρτης με τον Άμλετ συζητούν μετά την κηδεία της Οφήλια για το ποιός την από τους δύο την αγαπούσε περισσότερο, αλλά ο Λαέρτης ορκίζεται να τον εκδικηθεί.

Η δολοφονία του Άμλετ στήνεται αριστοτεχνικά από τον Κλαύδιο: το κρασί στο ποτήρι που θα πιεί ο Άμλετ έχει δηλητήριο, όπως και το σπαθί του Λαέρτη...

Όμως..., καθώς οι δύο νέοι μάχονται, ο Λαέρτης καταφέρνει να τραυματίσει  τον Άμλετ, αλλά τού πέφτει το σπαθί. Ο Άμλετ το σηκώνει και το βυθίζει  θανάσιμα στα σπλάχνα του Λαέρτη. Πριν αφήσει την τελευταία του πνοή, αποκαλύπτει το δολοφονικό σχέδιο στον Άμλετ, ο οποίος μαθαίνει ότι θα πεθάνει κι εκείνος από το ίδιο δηλητήριο. Ο Οράτιος τον αποσπά προς στιγμήν από τις σκέψεις του λέγοντας  «η βασίλισσα πέφτει». Η Γερτρούδη, που παρακολουθούσε την ξιφομαχία, πιστεύοντας ότι ο Άμλετ γλύτωσε, ήπιε το κρασί που προοριζόταν για εκείνον και πέθανε, πέφτοντας στο πάτωμα.

Και ο Άμλετ, ποτισμένος με το δηλητήριο, βρίσκει το κουράγιο και σκοτώνει τον Κλαύδιο με το ίδιο δηλητηριασμένο ξίφος, ρίχνοντας στο στόμα του Κλαύδιου με μανία το υπόλοιπο δηλητηριασμένο κρασί. Οι τελευταίες του λέξεις είναι : «τα υπόλοιπα είναι σιωπή».

Ο εχθρός, με τη μορφή του Νορβηγού πρίγκιπα Φόρτινμπρας, εισβάλλει στο κάστρο, μαθαίνει τι συνέβη και δίνει εντολή να αποδοθούν βασιλικές τιμές στον νεκρό Άμλετ.